مفصل لگن یکی از بزرگ‌ترین و پرتحرک‌ترین مفاصل بدن انسان است که نقش مهمی در تحرک، تعادل و ایستادن ایفا می‌کند. با گذشت زمان، یا در نتیجه آسیب، این مفصل ممکن است دچار تخریب یا تغییر شکل شده و فرد را دچار درد، سفتی و ناتوانی حرکتی کند.
در چنین شرایطی، عمل تعویض مفصل لگن به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی مطرح می‌شود. این جراحی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طرز چشمگیری بهبود ببخشد و استقلال حرکتی آن‌ها را بازگرداند.در این مقاله می خواهیم به توضیح تمامی مراحل عمل, نحوه انجام عمل تعویض مفصل لگن و هزینه آن بپردازیم؛با ما همراه باشید.
عمل تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض مفصل لگن یک عمل ارتوپدی است که توسط تجهیزات ارتوپدی پیشرفته ,توسط متخصصین ارتوپدی صورت می گیرد.تعویض مفصل لگن (Hip Replacement Surgery) یا آرتروپلاستی مفصل ران، روشی جراحی است که در آن مفصل آسیب‌دیده یا فرسوده لگن با یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین می‌شود. این عمل معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر درمان‌ها از جمله فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب یا تزریق داخل مفصل، نتوانند درد و محدودیت حرکت را کنترل کنند.
دلایل نیاز به تعویض مفصل لگن
دلایل متعددی برای انجام جراحی تعویض مفصل لگن وجود دارد، از جمله:
۱. آرتروز (Osteoarthritis)
آرتروز یکی از شایع‌ترین دلایل تخریب مفصل لگن است که به‌تدریج غضروف مفصل را فرسایش داده و باعث درد و کاهش حرکت می‌شود. این بیماری معمولاً با افزایش سن تشدید می‌یابد و کیفیت زندگی بیمار را کاهش می‌دهد.
۲. آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مزمن مفصل و آسیب به ساختارهای آن می‌شود. این التهاب می‌تواند منجر به تخریب غضروف و استخوان مفصل شود و درد و تورم طولانی‌مدت ایجاد کند.
۳. نکروز آواسکولار (AVN)
در نکروز آواسکولار، خون‌رسانی به سر استخوان ران کاهش یافته و این باعث مرگ سلول‌های استخوانی و تحلیل رفتن استخوان می‌شود. این وضعیت می‌تواند به درد شدید و ناتوانی در حرکت مفصل منجر شود.
۴. شکستگی لگن
شکستگی لگن به‌خصوص در سالمندان معمولاً در اثر زمین خوردن ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب جدی مفصل و نیاز به جراحی تعویض مفصل شود. این نوع شکستگی‌ها خطرناک بوده و درمان سریع و مناسب ضروری است.
۵. بدشکلی مادرزادی مفصل ران
بدشکلی مادرزادی مفصل ران یا دیسپلازی لگن، اگر در کودکی درمان نشود، می‌تواند باعث ناهنجاری‌های مفصل و درد در بزرگسالی شود. در این شرایط، جراحی تعویض مفصل لگن ممکن است برای بهبود عملکرد و کاهش درد لازم باشد.
آمادگی برای عمل تعویض مفصل لگن
پیش از انجام هرگونه جراحی، ارزیابی جامع و کامل وضعیت عمومی بیمار یک مرحله حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی به‌شمار می‌آید. در این مرحله، عملکرد سیستم‌های حیاتی بدن از جمله قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها به‌دقت بررسی می‌شود تا از آمادگی جسمی فرد برای تحمل بیهوشی و فرآیند جراحی اطمینان حاصل گردد. در کنار معاینه بالینی، آزمایش‌های تکمیلی نظیر آزمایش خون و ادرار به‌منظور بررسی شاخص‌های حیاتی، وضعیت انعقاد خون، سطح الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه‌ها انجام می‌شود.
همچنین بسته به نوع جراحی، ممکن است تصویربرداری‌هایی مانند عکس رادیولوژی با اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی (MRI) جهت بررسی دقیق‌تر محل جراحی یا تشخیص شرایط پنهان در بدن درخواست گردد. از دیگر اقدامات مهم در این مرحله، بررسی وجود عفونت‌های پنهان یا مزمن است؛ زیرا وجود هرگونه عفونت می‌تواند منجر به افزایش احتمال بروز عوارض پس از عمل شود یا باعث تأخیر در ترمیم بافت‌ها گردد.
همچنین، داروهایی که بیمار به‌طور مداوم مصرف می‌کند، به‌ویژه داروهای رقیق‌کننده خون نظیر وارفارین یا آسپرین، باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند؛ زیرا این داروها ممکن است خطر خونریزی حین یا بعد از جراحی را افزایش دهند و در صورت لزوم، باید طبق نظر پزشک معالج چند روز پیش از جراحی قطع شوند. در کنار بررسی‌های پزشکی، آموزش بیمار در مورد جزئیات فرآیند جراحی و مراقبت‌های پس از عمل نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیمار باید بداند پس از عمل تعویض مفصل لگن چه محدودیت‌هایی خواهد داشت، روند بهبودی چگونه پیش خواهد رفت، چه مراقبت‌هایی باید انجام دهد و در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه کند. این آموزش‌ها، که می‌تواند شامل نکاتی درباره تغذیه، تحرک، تعویض پانسمان، مصرف داروها و علائم هشداردهنده باشد، نه‌تنها اضطراب بیمار را کاهش می‌دهد، بلکه همکاری بهتر او را در روند درمان تضمین می‌کند. مجموع این اقدامات، شانس موفقیت جراحی تعویض مفصل لگن را افزایش داده و به کاهش عوارض پس از عمل کمک می‌کند.
هزینه تعویض مفصل لگن در بیمارستان های دولتی و خصوصی
هزینه تعویض مفصل لگن بسته به عوامل متعددی متغیر است و معمولاً بین ۲۰ تا ۷۰ میلیون تومان در ایران قرار دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار، نوع پروتز انتخابی است که پروتزهای ساده‌تر هزینه کمتری دارند و انواع پیشرفته‌تر با تکنولوژی‌های جدید، هزینه بیشتری خواهند داشت. علاوه بر این، هزینه‌های بیمارستان نیز نقش مهمی دارد؛ جراحی در بیمارستان‌های دولتی معمولاً هزینه کمتری نسبت به بیمارستان‌های خصوصی دارد، اما امکانات و خدمات رفاهی بیمارستان‌های خصوصی ممکن است بالاتر باشد.
همچنین دستمزد جراح، هزینه آزمایش‌ها و مراقبت‌های پس از عمل نیز بر هزینه عمل تعویض مفصل لگن موثر است. پوشش بیمه درمانی، به ویژه بیمه‌های پایه و تکمیلی، می‌تواند بخش قابل توجهی از هزینه‌های عمل تعویض مفصل لگن را کاهش دهد و بیماران را از پرداخت کامل هزینه بی‌نیاز کند. با این حال، برخی از پروتزهای پیشرفته‌تر ممکن است تحت پوشش بیمه قرار نگیرند و هزینه اضافی داشته باشند. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر درباره انواع پروتزها و تاثیر آن‌ها روی هزینه، می‌توانید به مقاله تخصصی «انواع پروتز تعویض مفصل لگن» مراجعه کنید.
نحوه انجام عمل تعویض مفصل لگن:تمامی مراحل تعویض مفصل لگن
عمل تعویض مفصل لگن تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود و مراحل آن شامل موارد زیر است:
۱. برش پوست و بافت نرم
جراح، برشی به طول ۸ تا ۱۵ سانتی‌متر در سمت بیرونی مفصل ران ایجاد می‌کند. بر اساس تکنیک جراحی، این برش ممکن است از جلو، کنار یا پشت باشد.
۲. خارج کردن سر استخوان ران
سر استخوان ران که دچار آسیب یا تخریب شده، با اره مخصوصی قطع و برداشته می‌شود.
۳. آماده‌سازی حفره استابولوم
قسمت گود مفصل لگن (استابولوم) با ابزارهای خاصی تراشیده و برای قرار دادن کاسه مصنوعی آماده می‌شود.
۴. قرار دادن قطعات مصنوعی
دو جزء اصلی پروتز شامل یک فنجان فلزی برای جایگزینی حفره لگن و یک گوی فلزی یا سرامیکی متصل به پایه‌ای برای استخوان ران است. این قطعات می‌توانند با سیمان مخصوص یا به‌صورت فشاری در جای خود تثبیت شوند.
۵. بررسی حرکت مفصل و بخیه
پس از قرار دادن قطعات، دامنه حرکت مفصل بررسی شده و سپس محل برش با نخ‌های بخیه بسته می‌شود.
مدت زمان عمل تعویض مفصل لگن
عمل جراحی تعویض مفصل لگن معمولاً بین ۱ تا ۲ ساعت به طول می‌انجامد، اما این زمان می‌تواند بسته به شرایط بیمار و پیچیدگی جراحی متفاوت باشد. پیش از جراحی، تیم پزشکی تمامی مراحل را به دقت برنامه‌ریزی می‌کند تا عمل به صورت ایمن و موثر انجام شود. در طول جراحی، بخش آسیب‌دیده مفصل لگن برداشته شده و قطعات مصنوعی جایگزین آن می‌شوند. استفاده از تجهیزات و تکنولوژی‌های پیشرفته باعث شده روند جراحی سریع‌تر و با دقت بیشتری انجام شود.
البته، عواملی مانند سابقه جراحی قبلی، وجود بیماری‌های همراه و نوع پروتز مورد استفاده می‌تواند بر مدت زمان عمل تاثیر بگذارد. پس از پایان عمل، بیمار به بخش ریکاوری منتقل می‌شود و تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرد تا علائم حیاتی و وضعیت عمومی وی به دقت کنترل شود.
مدت زمان بستری بیمار بعد از عمل تعویض مفصل لگن
دوره نقاهت بیمار پس از عمل جراحی تعویض مفصل لگن معمولاً در بیمارستان بین ۲ تا ۵ روز طول می‌کشد، اما این مدت زمان بسته به وضعیت جسمی بیمار و روند بهبودی وی می‌تواند متفاوت باشد. در این دوره، تیم پزشکی به‌طور مداوم وضعیت عمومی بیمار، علائم حیاتی و میزان درد او را کنترل می‌کند تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. علاوه بر کنترل درد، مراقبت‌های ویژه‌ای مانند پیشگیری از لخته شدن خون، جلوگیری از عفونت و مدیریت تورم انجام می‌گیرد.
همچنین، فیزیوتراپی به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم نقاهت، از روزهای ابتدایی پس از جراحی آغاز می‌شود تا به بیمار کمک کند حرکات ساده را به تدریج انجام دهد و توان عضلانی خود را حفظ کند. حرکت‌های کنترل‌شده و راه رفتن با کمک واکر یا عصا به کاهش خطر عوارض و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. پرستاران و متخصصان فیزیوتراپی در این مدت با بیمار همکاری نزدیک دارند تا برنامه توان‌بخشی مناسب را تعیین و پیگیری کنند.
چه کسانی کاندیدای مناسب جراحی تعویض مفصل لگن هستند؟
کاندیدای مناسب جراحی تعویض مفصل لگن افرادی هستند که به دلیل آسیب‌های شدید مفصل لگن، درد مزمن و محدودیت حرکتی قابل توجه، کیفیت زندگی‌شان به شدت کاهش یافته است. معمولاً این افراد پس از درمان‌های غیرجراحی مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی بهبودی کافی نداشته‌اند. شایع‌ترین دلایل نیاز به جراحی شامل آرتروز پیشرفته، آرتریت روماتوئید، نکروز آواسکولار و شکستگی‌های شدید لگن است.
همچنین، کسانی که دچار بدشکلی مادرزادی مفصل ران شده و با مشکلات حرکتی و درد مواجه هستند، ممکن است نیاز به این جراحی داشته باشند. شرایط کلی جسمی بیمار باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند عمل جراحی و دوران نقاهت را تحمل کند. پزشک متخصص با بررسی دقیق وضعیت مفصل، شدت علائم و سابقه درمانی بیمار، بهترین تصمیم را درباره انجام جراحی اتخاذ می‌کند.
تفاوت تعویض کامل و نیمه مفصل لگن
در جراحی تعویض کامل مفصل لگن (Total Hip Replacement)، هر دو بخش اصلی مفصل یعنی حفره لگن و سر استخوان ران به‌طور کامل جایگزین می‌شوند. این روش معمولاً برای بیمارانی که آسیب گسترده در هر دو قسمت دارند، انجام می‌شود. در مقابل، تعویض نیمه مفصل لگن (Hemiarthroplasty) تنها شامل تعویض سر استخوان ران است و حفره لگن دست‌نخورده باقی می‌ماند.
این نوع جراحی معمولاً در موارد شکستگی یا آسیب محدود به سر استخوان ران کاربرد دارد. انتخاب نوع جراحی بستگی به شدت آسیب، سن، وضعیت عمومی بیمار و تشخیص پزشک دارد. هر دو روش هدف کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل را دنبال می‌کنند، اما میزان تهاجمی بودن و روند بهبودی آن‌ها متفاوت است.
سخن پایانی
جراحی تعویض مفصل لگن، تحولی بزرگ در درمان بیماری‌های مفصلی پیشرفته است. این عمل می‌تواند درد مزمن لگن را به میزان چشمگیری کاهش داده و تحرک و کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد. انتخاب دقیق بیمار، تکنیک جراحی صحیح و مراقبت‌های مناسب پس از عمل، از ارکان اصلی موفقیت این جراحی محسوب می‌شوند. اگرچه این روش با برخی خطرات همراه است، اما با پیشرفت فناوری‌های پزشکی و بهبود روش‌های جراحی، امروزه میزان موفقیت آن بسیار بالاست.
