جراحی تعویض مفصل لگن به بیماران کمک می‌کند تا از دردهای مزمن و محدودیت‌های حرکتی خلاص شوند و کیفیت زندگی‌شان به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کند. اما موفقیت واقعی این جراحی فقط به اتاق عمل محدود نمی‌شود؛ بلکه به رفتارها و حرکات بعد از عمل، به ویژه نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن بستگی دارد.
خیلی از بیماران پس از ترخیص، هنوز نمی‌دانند چه زمانی و چطور باید بنشینند یا از جای خود بلند شوند. این ناآگاهی گاهی منجر به حرکات اشتباه و حتی آسیب به مفصل جدید می‌شود. در این مقاله با مهم‌ترین اصول و مراحل این حرکات به‌صورت کاملاً عملی آشنا می‌شوید.
چرا نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن باید با احتیاط انجام شود؟
تعویض مفصل لگن اگرچه حرکت را آسان‌تر می‌کند، اما در ماه‌های ابتدایی بعد از جراحی، مفصل مصنوعی لگن هنوز در حال تثبیت است. نشستن زمین در این دوره اگر با روش اشتباه انجام شود، می‌تواند منجر به دررفتگی مفصل یا فشار به عضلات بازسازی‌شده شود. در واقع نشستن بدون رعایت زاویه مناسب ران و لگن یا خم شدن زیاد به جلو، یکی از شایع‌ترین دلایل آسیب‌های بعد از تعویض لگن است.
چه زمانی مجاز به نشستن روی زمین بعد از تعویض مفصل لگن هستید؟
در بیشتر موارد، پزشکان توصیه می‌کنند تا حدود ۸ تا ۱۲ هفته اول از نشستن روی زمین خودداری کنید. اما این زمان ممکن است بر اساس نوع پروتز، روش جراحی (از جلو یا پشت)، سن بیمار و سرعت ریکاوری متفاوت باشد. تنها پزشک و فیزیوتراپیست می‌توانند تعیین کنند که چه زمانی برای نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن بی‌خطر است.
مراحل نشستن زمین و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن
رعایت ترتیب، دقت و تکنیک صحیح در انجام حرکات روزمره پس از جراحی، نقش تعیین‌کننده‌ای در محافظت از مفصل جدید و پیشگیری از بروز عوارضی مانند دررفتگی یا آسیب‌های عضلانی دارد. دو حرکت بسیار مهم که باید با دقت آموزش داده شوند، نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن هستند.
این حرکات اگر به‌درستی و با رعایت اصول ایمنی انجام نشوند، می‌توانند روند بهبودی را مختل کرده و حتی باعث بازگشت به مراحل اولیه درمان شوند. در ادامه، این دو حرکت حیاتی را مرحله‌به‌مرحله و با جزئیات کامل بررسی می‌کنیم تا بتوانید آن‌ها را با اطمینان و بدون آسیب انجام دهید.
مراحل نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن:
-
آماده‌سازی محل نشستن
بهتر است از یک مت فومی یا قالیچه ضخیم برای نشستن استفاده کنید تا زانو و لگن در تماس مستقیم با سطح سخت نباشند. -
قرارگیری در مقابل تکیه‌گاه مطمئن
به دیوار یا یک صندلی بلند تکیه دهید تا در صورت بر هم خوردن تعادل، به پشتیبان شما تبدیل شود. -
خم کردن زانوی سالم در ابتدا
پای سالم را کمی جلوتر آورده و زانوی آن را خم کنید تا تعادل بهتری داشته باشید. سپس زانوی دیگر را با احتیاط خم نمایید. -
استفاده از دست‌ها برای پشتیبانی
در حین پایین آمدن، هر دو دست را روی زانو یا واکر قرار دهید و با استفاده از آن‌ها، بدن را به‌آرامی پایین بیاورید. -
پایین آوردن لگن به‌آرامی
بدون چرخاندن لگن، بنشینید و پاها را طوری قرار دهید که فشار کمی به مفصل وارد شود. حتماً پاها باید با کمی فاصله از هم باشند.
مراحل ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن بعد از نشستن روی زمین:
-
حرکت به سمت حالت چهاردست‌وپا
برای بلند شدن، به‌صورت خزنده به حالت چهار دست و پا قرار بگیرید. این حالت تعادل را افزایش می‌دهد. -
قرار دادن پای سالم جلوتر
زانوی سالم را خم کرده و کف پا را روی زمین بگذارید. از این پا برای هل دادن بدن به بالا استفاده می‌شود. -
تکیه بر دست‌ها یا واکر
دستان خود را روی صندلی، دسته واکر یا هر سطح محکم دیگری قرار داده و به‌آرامی خود را به بالا بکشید. -
حفظ تعادل در حالت ایستاده
بلافاصله پس از ایستادن، چند ثانیه مکث کنید تا بدن به وضعیت جدید عادت کند و تعادلتان پایدار شود. -
عدم چرخش تنه حین ایستادن
در هیچ‌یک از مراحل ایستادن یا نشستن، تنه یا لگن را نچرخانید؛ این کار می‌تواند منجر به دررفتگی مفصل شود.
چرا ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن نیاز به تمرین دارد؟
برخلاف تصور عمومی، ایستادن یک حرکت کاملاً مکانیکی نیست، بلکه وابسته به قدرت عضلات، تعادل و هماهنگی ذهن و بدن است. بعد از عمل تعویض مفصل، اغلب بیماران دچار ضعف عضلات سرینی، چهارسر ران و کاهش حس تعادل می‌شوند. اگر بدون آمادگی کافی بایستید، احتمال زمین خوردن، فشار به مفصل یا از دست دادن تعادل افزایش می‌یابد.
چالش‌های بیماران هنگام نشستن و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن
بسیاری از بیماران در هفته‌های ابتدایی از درد، سفتی عضلات، احساس ناپایداری، یا ترس از آسیب دوباره شکایت دارند. این احساسات طبیعی است، اما با آموزش درست و تمرین مداوم، به‌مرور کاهش می‌یابد. اطمینان از حضور یک همراه آگاه یا فیزیوتراپیست در مراحل ابتدایی، کمک بسیار بزرگی خواهد بود.
تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود نشستن و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن
تمرینات سبک و مستمر فیزیوتراپی، کلید اصلی برای برگشت به عملکرد طبیعی بدن هستند. در ادامه، مهم‌ترین تمرینات فیزیوتراپی را برای کمک به نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن و ایستادن صحیح مرور می‌کنیم:
-
تمرین کشش عضلات همسترینگ
روی زمین یا تخت دراز بکشید. پای سالم را خم کرده و پای جراحی‌شده را به‌آرامی بالا بیاورید تا کشش ملایمی در پشت ران احساس کنید. این تمرین از خشکی پشت ران جلوگیری می‌کند. -
تقویت عضله چهارسر ران
در حالت درازکش، یک حوله یا بالش کوچک زیر زانوی عمل‌شده قرار دهید. سعی کنید زانو را به سمت پایین فشار دهید و عضله ران را سفت کنید. این تمرین عضلات پایینی را فعال می‌کند. -
تمرین لغزاندن پاشنه
پاشنه پای جراحی‌شده را به‌آرامی روی سطح صاف به سمت لگن بکشید و دوباره به حالت اولیه برگردانید. این حرکت برای بهبود دامنه حرکتی مفید است. -
تمرین تعادل با واکر یا صندلی
روبه‌روی یک صندلی یا واکر بایستید و سعی کنید بدون کمک گرفتن، ۵ تا ۱۰ ثانیه تعادل خود را حفظ کنید. این تمرین به اعتماد به نفس بیمار در ایستادن کمک می‌کند. -
حرکت پل لگنی
در حالی‌که به پشت خوابیده‌اید و زانوها خم است، لگن را بالا ببرید تا بدن از زانو تا شانه در یک خط قرار گیرد. این تمرین به تقویت عضلات گلوتئال کمک می‌کند.
آیا همه بیماران می‌توانند بعد از تعویض مفصل لگن دوباره روی زمین بنشینند؟
در بیشتر موارد، پاسخ بله است؛ ولی تنها در صورتی که حرکات به‌درستی آموزش داده شوند و تمرینات به‌طور منظم انجام گیرد. برخی بیماران مسن یا با مشکلات زمینه‌ای شدید، ممکن است همیشه محدودیت‌هایی در نشستن زمین داشته باشند، که این موضوع باید توسط پزشک ارزیابی شود.
نکات مهم در جلوگیری از آسیب مجدد هنگام نشستن و ایستادن
در هر مرحله‌ای از بازتوانی، نباید به بدن فشار زیاد وارد شود. بیمار باید بداند که سرعت، نشانه بازگشت به سلامتی نیست. رعایت زاویه صحیح لگن، عدم چرخش ناگهانی بدن، استفاده از ابزارهای کمکی و توجه به توصیه‌های فیزیوتراپیست، از جمله مهم‌ترین مواردی هستند که از آسیب مجدد جلوگیری می‌کنند.
نقش خانواده و مراقبین در بهبود نشستن زمین بعد از تعویض مفصل لگن
آموزش اعضای خانواده نقش اساسی در بهبود سریع‌تر بیمار دارد. زمانی‌که اطرافیان بدانند بیمار در چه شرایطی قرار دارد، می‌توانند در آماده‌سازی فضا، کمک به نشستن یا بلند شدن، تشویق به تمرین، و جلوگیری از حرکات خطرناک مؤثر عمل کنند. در واقع همراهی خانواده، بخشی از پروسه درمان است.
سخن پایانی
نشستن و ایستادن حرکات ساده‌ای به‌نظر می‌رسند، اما پس از جراحی تعویض مفصل لگن، به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و تمرینات نیاز دارند. آموزش صحیح نشستن و ایستادن بعد از تعویض مفصل لگن، استفاده از وسایل کمکی، صبر و پیگیری مستمر تمرینات باعث می‌شود بیمار بتواند بدون نگرانی به زندگی عادی بازگردد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان تحت این جراحی قرار گرفته‌اید، رعایت اصول ذکرشده در این مقاله برای سلامت مفصل و آرامش ذهنی‌تان بسیار مهم خواهد بود.
