وقتی از بیماری پارکینسون صحبت میکنیم، ذهن بیشتر ما به لرزش دستها یا کندی حرکت میرود؛ اما آنچه در پسِ سکوت بدن رخ میدهد، گاه بهمراتب دردناکتر است. یکی از این چالشهای پنهان و کمتر شناختهشده، زخم بستر در بیماران پارکینسون است. کاهش تحرک، سفتی عضلات و خستگی مفرط، بیمار را ساعتها در یک وضعیت نگه میدارد؛ و این یعنی آغاز یک مسیر دردناک. زخم بستر فقط یک آسیب پوستی نیست، بلکه زنگ خطری برای سلامت کلی بدن به شمار میرود. اگر شما هم با بیمار پارکینسونی در خانواده یا محیط کار سر و کار دارید، دانستن این نکات میتواند کیفیت زندگی او را به طرز چشمگیری تغییر دهد. در ادامه، نگاهی دقیقتر به این چالش خواهیم داشت.
بیشتر بخوانید: بیماری هایی که منجر به زخم بستر می شوند
درک اهمیت زخم بستر در بیماران پارکینسون
زخم بستر در بیماران پارکینسون یکی از جدیترین تهدیدها برای سلامت پوست و کیفیت زندگی این بیماران محسوب میشود. با پیشرفت بیماری و کاهش تحرکات ارادی، احتمال آسیبهای پوستی ناشی از فشار، رطوبت و اصطکاک بهطرز چشمگیری افزایش مییابد. شناخت عوامل زمینهساز و راهکارهای پیشگیری، در کاهش بروز این نوع زخمها اهمیت فراوانی دارد.
علل ایجاد زخم بستر در بیماران پارکینسون
بیماری پارکینسون با علائمی همچون کندی حرکت، سفتی عضلات، و اختلال در تعادل همراه است. این اختلالات منجر به کاهش جابهجایی و تحرک در بیماران میشود. این کاهش تحرک، بهویژه در حالت خوابیده یا نشسته بهمدت طولانی، زمینه را برای ایجاد زخم بستر در بیماران پارکینسون فراهم میکند. از دیگر عوامل مؤثر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات مثانه و روده و بیاختیاری، که باعث افزایش رطوبت پوست در ناحیه پرینه و افزایش خطر تخریب بافتی میشود.
- تعریق بیش از حد (هایپرهیدروز)، که باعث مرطوب شدن پوست و مساعد شدن شرایط برای آسیب میشود.
- اختلال در تغذیه و کاهش دریافت کالری و پروتئین، که فرآیند ترمیم بافت را کند میکند.
- تغییر در عملکرد خودکار سیستم عصبی، که میتواند جریان خون پوست را کاهش داده و ریسک ایسکمی بافتی را افزایش دهد.
نقش داروها در تشدید یا تسهیل بروز زخم بستر
برخی داروهای مورد استفاده در درمان پارکینسون، مانند لوودوپا یا آمانتادین، ممکن است با عوارض جانبی پوستی همراه باشند. داروی آمانتادین در برخی بیماران موجب ایجاد عارضه پوستی به نام livedo reticularis میشود که نوعی تغییر رنگ مشبکگونه در اندامهای تحتانی است. این وضعیت بهخودیخود ممکن است عاملی تسهیلکننده در ایجاد زخم بستر در بیماران پارکینسون باشد.
از سوی دیگر، استفاده از پچهای پوستی (مانند روتیگوتین) میتواند با واکنشهای التهابی موضعی در محل چسباندن همراه باشد. این واکنشها در سالمندان با پوست حساس و نازک، میتوانند زمینهساز آسیبهای پوستی و در نهایت بروز زخم بستر شوند.
رطوبت و تعریق؛ دشمن پنهان پوست سالم
یکی از عوارض شایع بیماری پارکینسون، تعریق بیش از حد است. این تعریق، بهویژه در نواحی چیندار بدن مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینهها، میتواند زمینهساز درماتیت بینتروژینوس و ایجاد زخم شود. در مواردی که سرازیر شدن بزاق (سیالوره) نیز وجود دارد، پوست ناحیه اطراف دهان، گردن و قفسه سینه در معرض آسیب ناشی از رطوبت مداوم قرار میگیرد.
استفاده از محصولات محافظ پوستی غیرروغنی، مانند سیلانتهای بدون الکل یا پارچههای ضد رطوبت آغشته به نقره، میتواند نقش مهمی در پیشگیری از زخم بستر در بیماران پارکینسون ایفا کند.
اهمیت تحرک و جابهجایی در پیشگیری از زخم بستر در بیماران پارکینسون
یکی از اساسیترین راهکارها در پیشگیری از زخم بستر در بیماران پارکینسون، حفظ تحرک نسبی و جابهجایی مداوم بیمار است. با توجه به اینکه بیماران پارکینسونی ممکن است در انجام حرکات ارادی محدودیت داشته باشند، مراقبین باید برنامهای منظم برای تغییر وضعیت بدنی بیمار تدوین کنند.
برای مثال، تغییر وضعیت هر دو ساعت یکبار در بیماران بستری یا استفاده از تشکهای کاهشدهنده فشار مانند تشکهای هوا یا فوم میتواند بهشکل موثری از ایجاد نقاط فشار مداوم و آسیب به بافتهای زیرجلدی جلوگیری کند.
نقش تشکهای مواج و محصولات زخم بستر در بهبود بیماران پارکینسونی
یکی از مؤثرترین ابزارهای کمکی برای کاهش خطر زخم بستر در بیماران پارکینسون، استفاده از تشک مواج زخم بستر است. این تشکها با توزیع یکنواخت فشار بدن و کاهش فشار در نواحی مستعد، نقش کلیدی در جلوگیری از بروز زخم بستر دارند. محصولات زخم بستر، مانند پانسمانهای جاذب، کرمهای ترمیمکننده و گازهای حاوی نقره، نیز در روند بهبود زخمها و مراقبت از پوست بیماران تأثیر بسیار بالایی دارند. استفاده از این محصولات باید با نظر پزشک و با آموزش مناسب مراقبین صورت گیرد.
بیاختیاری و عفونتهای قارچی؛ عوامل تهدیدکننده پوست
زخم بستر در بیماران پارکینسون در ناحیه پرینه معمولا با بیاختیاری ادرار یا مدفوع همراه است. این وضعیت نهتنها رطوبت را افزایش میدهد، بلکه pH پوست را تغییر داده و آن را مستعد عفونتهای قارچی میکند. این عفونتها اغلب با بثورات قرمز و خارشدار با ضایعات ماهوارهای در اطراف خود ظاهر میشوند.
استفاده از پمادهای ضد قارچ مانند نیستاتین، در کنار پارچههای خشککننده و محافظ با پایه نقره، میتواند در کنترل و پیشگیری از عفونت مؤثر باشد. در کنار این درمانها، آموزش مراقبین در زمینه مدیریت بهداشت پوست و استفاده صحیح از محصولات محافظ اهمیت بسیاری دارد.
زخمهای مزمن در بیماران پارکینسون؛ یک چالش دوگانه
بیماران مبتلا به پارکینسون، بهویژه در مراحل پیشرفته بیماری، به دلیل اختلال در عملکرد اعصاب خودکار و کاهش گردش خون محیطی، ممکن است با زخمهای مزمن مانند زخم وریدی یا زخم ناشی از فشار مواجه شوند. در چنین شرایطی، علاوه بر مدیریت مستقیم زخم، باید به عوامل زمینهساز از جمله سوءتغذیه، کاهش تحرک، و داروهای مصرفی نیز توجه شود.
نقش رطوبت بیشازحد اطراف زخم (periwound moisture) نیز در این بیماران اهمیت دارد. برای جلوگیری از ماکرواسیون و تخریب پوست اطراف زخم، استفاده از پانسمانهای جاذب و محافظتکننده توصیه میشود.
نقش مراقبت بیمارستانی در بروز زخم بستر در بیماران پارکینسون
نتایج مطالعات نشان دادهاند که بیماران پارکینسونی بستری در بخشهای مراقبت ویژه، بهدلیل کاهش تحرک، افزایش سن، و بیماریهای قلبی-عروقی همراه، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم بستر قرار دارند. عوامل مهمی مانند مدت زمان بستری، سطح هوشیاری، و وضعیت تغذیه نیز باید در این زمینه مورد بررسی و مدیریت قرار گیرند.
ارزیابی منظم پوست بیماران، ثبت تغییرات، استفاده از ابزارهای ارزیابی خطر زخم بستر مانند نمره بریدن (Braden Scale)، و آموزش پرسنل درمانی و خانوادهها از جمله اقدامات مؤثر برای پیشگیری از زخم بستر در بیماران پارکینسون هستند.
درنهایت: بهترین روش درمانی زخم بستر در بیماران پارکینسون
زخم بستر در بیماران پارکینسون یکی از مهمترین تهدیدات سلامت این بیماران به شمار میرود که با پیشرفت بیماری، خطر آن افزایش مییابد. کاهش تحرک، تعریق، بیاختیاری و مشکلات تغذیهای، همگی زمینهساز آسیبهای پوستی جدی هستند. در این میان، استفاده از محصولات زخم بستر و تشکهای مواج میتواند نقش پیشگیرانه بسیار مؤثری ایفا کند. این تجهیزات با توزیع فشار و محافظت از پوست، از ایجاد زخم بستر در بیماران پارکینسون جلوگیری کرده و روند بهبود را تسریع میکنند.
مراقبت منظم، آموزش خانواده و استفاده از تجهیزات استاندارد پزشکی، از الزامات اصلی در کنترل این مشکل رایج است. توجه ویژه به پیشگیری و درمان زخم بستر در بیماران پارکینسون، ضامن ارتقای کیفیت زندگی و کاهش عوارض ناشی از بیماری خواهد بود.
منبع: