لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع

تصور کنید بدنی که دیگر فرمان حرکت نمی‌گیرد، درگیر تهدیدی خاموش شود؛ تهدیدی به نام لخته شدن خون. لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع تنها یک اصطلاح پزشکی نیست، بلکه هشداری است درباره خطری واقعی که می‌تواند ناگهانی و بی‌صدا جان بیمار را تهدید کند. این مشکل نه‌تنها شایع است، بلکه گاهی بدون هیچ علامت واضحی ظاهر می‌شود و در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به آمبولی کشنده شود. اما خبر خوب اینجاست: می‌توان جلوی آن را گرفت. در این مطلب، به‌سراغ ناشناخته‌ترین زوایای لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع رفته‌ایم؛ از دلایل علمی تا نشانه‌های هشداردهنده و راهکارهای پیشگیری که شاید جان یک انسان را نجات دهد. در ادامه این محتوا با ما همراه باشید.

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع

پس از آسیب نخاعی، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که بیماران با آن مواجه می‌شوند، لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع است. کاهش شدید یا کامل تحرک در اندام‌های تحتانی، عاملی کلیدی در شکل‌گیری این وضعیت خطرناک محسوب می‌شود. بی‌تحرکی مزمن موجب کند شدن جریان خون در رگ‌های عمقی بدن می‌شود، به‌خصوص در نواحی مانند ساق و ران پا که بیشترین احتمال بروز ترومبوز ورید عمقی (DVT) را دارند. در شرایطی که خون نتواند به‌طور مؤثر در رگ‌ها حرکت کند، احتمال تجمع و لخته شدن آن به‌طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: ترومبوز ورید عمقی چیست؟

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع از آن جهت نگران‌کننده‌تر است که بسیاری از این بیماران به دلیل اختلالات عصبی ناشی از آسیب نخاعی، علائم اولیه هشداردهنده مانند درد، احساس سنگینی، قرمزی یا گرمای موضعی را به‌درستی حس نمی‌کنند یا اصلاً متوجه آن نمی‌شوند.

همین موضوع باعث می‌شود تا تشخیص اولیه DVT در این بیماران دشوار باشد و در بسیاری از موارد، زمانی تشخیص داده شود که لخته خون به مرحله خطرناک‌تری رسیده است. اگر لخته خون در بیماران قطع نخاع از دیواره رگ جدا شده و از طریق جریان خون به ریه منتقل شود، ممکن است منجر به آمبولی ریوی شود؛ وضعیتی بحرانی که با علائمی چون تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه و در برخی موارد، از دست دادن هوشیاری همراه است. در نبود مداخلات فوری، این عارضه می‌تواند به مرگ منتهی شود.

نکته حائز اهمیت این است که لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع فقط یک مشکل فیزیکی ساده نیست، بلکه یک تهدید سیستماتیک برای سلامت عمومی فرد محسوب می‌شود. شرایط فیزیولوژیکی بیماران قطع نخاع از جمله افت عملکرد پمپاژ عضلانی پا، اختلال در عملکرد دریچه‌های وریدی، و نیز تأثیر داروها یا بیماری‌های همراه، همگی می‌توانند در افزایش خطر ترومبوز مؤثر باشند.

عوارض لخته خون پس از آسیب نخاعی

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند منجر به عوارض جدی و خطرناک شود که سلامت بیمار را تهدید می‌کند. بیمارانی که دچار آسیب نخاعی می‌شوند، معمولاً با محدودیت‌های حرکتی مواجه هستند که این وضعیت می‌تواند باعث کاهش جریان خون و در نتیجه افزایش احتمال تشکیل لخته خون در رگ‌ها گردد.

بیشتر بخوانید: ریسک ابتلا به DVT

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت، می‌تواند احتمال تشکیل لخته در رگ‌های پایین‌تنه را افزایش دهد. در ادامه، برخی از عوارض مهم لخته خون در این بیماران آمده است:

ترومبوز وریدی عمیق (DVT):

این وضعیت در نتیجه تجمع لخته خون در رگ‌های عمیق بدن، به ویژه در نواحی پایین‌تنه، رخ می‌دهد. لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت و کاهش جریان خون در اندام‌ها، ایجاد شود.

آمبولی ریه (PE):

در صورتی که لخته خون از محل اصلی خود جدا شود و وارد جریان خون شود، می‌تواند به ریه‌ها منتقل شده و باعث انسداد شریان‌های ریه گردد. این وضعیت می‌تواند موجب تنگی نفس، درد قفسه سینه و در موارد شدید، مرگ بیمار شود.

آسیب به اعضای بدن:

لخته خون می‌تواند جریان خون به اندام‌های مختلف را مختل کند و موجب بروز درد، تورم و آسیب به بافت‌های آن نواحی شود. این موضوع در بیماران با آسیب نخاعی که قدرت حرکت و کنترل عضلات خود را از دست داده‌اند، خطرناک‌تر است.

ایسکمی (کمبود خون‌رسانی به بافت‌ها):

لخته خون ممکن است جریان خون به بخش‌هایی از بدن را کاهش دهد و منجر به ایسکمی شود که در آن بافت‌ها به اندازه کافی خون دریافت نمی‌کنند. این امر می‌تواند به آسیب دائمی به بافت‌ها یا اعضای بدن منجر شود.

خونریزی بیش از حد:

داروهای ضد انعقاد که برای پیشگیری از تشکیل لخته خون تجویز می‌شوند، در صورتی که به درستی کنترل نشوند، ممکن است باعث خونریزی شدید شوند. این مسئله به ویژه در بیماران آسیب نخاعی که آسیب‌های دیگری دارند، می‌تواند پیچیده‌تر شود.

مشکلات در فرآیند توانبخشی:

وجود لخته خون و عوارض آن ممکن است روند بهبودی بیمار را کند کند و توانبخشی را با مشکلات جدی مواجه سازد. به علاوه، بیمار ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر یا بستری طولانی‌تر در بیمارستان داشته باشد.

وجود لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع یکی از خطرات جدی است که می‌تواند به دلیل کاهش شدید تحرک و گردش خون در اندام‌ها ایجاد شود. این وضعیت معمولاً در رگ‌های عمیق بدن رخ می‌دهد و ممکن است به دلیل بی‌حسی و عدم توانایی در احساس علائم هشداردهنده، به راحتی نادیده گرفته شود. آگاهی از علائم و نشانه‌های لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض جدی مانند آمبولی ریوی و دیگر مشکلات جدی کمک کند.

علائم و هشدارها

• عدم مشاهده علائم: لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند علائمی نداشته باشد یا به سختی قابل مشاهده باشد، به‌ویژه در نواحی که فرد حس ندارد.
• درد: درد ناشی از لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند به صورت ضربان‌دار یا تیز باشد و معمولاً در هنگام ایستادن یا راه رفتن شدت پیدا می‌کند.
• تورم: در اثر لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع، ممکن است یک اندام بیشتر از دیگری دچار تورم شود. تورم و سفتی در ناحیه لخته خون احساس می‌شود.
• گرما: ناحیه‌ای که لخته خون در آن تشکیل شده، معمولاً از پوست اطراف خود گرم‌تر احساس می‌شود.
• تغییر رنگ پوست: تغییر رنگ پوست به رنگ بنفش یا صورتی ممکن است در ناحیه لخته خون مشاهده شود، که نشانه‌ای از مشکلات در جریان خون است.
• تب: در برخی موارد، لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع ممکن است با تب خفیف همراه باشد.
• Autonomic Dysreflexia (AD): لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع می‌تواند باعث واکنش‌های غیرعادی بدن مانند Autonomic Dysreflexia (AD) شود که نشانه‌ای از مشکل در ناحیه زیر آسیب است.
• آمبولی ریوی: اگر لخته خون از محل خود جدا شود و به ریه‌ها منتقل شود، ممکن است منجر به آمبولی ریوی شود که با تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه با خون همراه است.

علائم لخته خون در نخاع

لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع معمولاً در رگ‌های عمیق پا یا بازو رخ می‌دهد و نتیجه کاهش شدید تحرک پس از آسیب نخاعی است. این لخته‌ها ممکن است بدون علامت ظاهر شوند و به‌ویژه خطرناک‌اند چون در صورت جدا شدن، می‌توانند به ریه رفته و آمبولی ریوی ایجاد کنند؛ حالتی که تهدیدکننده زندگی است.

وریدهای فمورال، پوپلیتئال و ایلیاک در پا و وریدهای بازویی و ژوگولار در بازو و گردن بیشتر درگیر می‌شوند. پیشگیری، تشخیص به‌موقع و آگاهی از خطر لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.

برخی از مهم‌ترین عوامل خطر برای لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع عبارت‌اند از:

• بی‌تحرکی طولانی‌مدت یا بستری بودن

• وارد آمدن فشار مزمن به پشت زانو یا ران به دلیل نشستن طولانی در ویلچر نامناسب

• استفاده از بریس‌ها، آتل‌ها یا لباس‌های تنگی که جریان خون را محدود می‌کنند

• اضافه وزن یا چاقی

• سابقه ترومبوز ورید عمقی در گذشته یا وجود زمینه خانوادگی

• مصرف داروهای خاص مانند قرص‌های ضدبارداری یا درمان‌های هورمونی

• ابتلا به بیماری‌های قلبی، کلیوی، التهابی یا سرطان

• وجود کاتترهای وریدی بلندمدت یا دستگاه‌های پزشکی کاشته‌شده مانند دفیبریلاتورها

داروهای ضد انعقاد برای بیماران نخاعی

داروهای ضد انعقاد، که به صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می‌شوند، درمان اصلی DVT هستند. این داروها توانایی خون را در لخته شدن را کاهش می‌دهند. این دارو ممکن است برای حل کردن و جذب مجدد لخته موجود استفاده شود. داروهای ضد انعقاد همچنین در پیشگیری طولانی مدت از ایجاد لخته خون بیشتر کمک می‌کنند.

داروهای تزریقی برای بیماران قطع نخاعی

داروهای ضد انعقاد تزریقی شامل موارد زیر هستند:

هپارین

هپارین بدون تجزیه از طریق تزریق داخل وریدی در بیمارستان تجویز می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است در خانه نیز استفاده شود. این داروی سریع‌الاثر، آنتی‌ترومبین را فعال می‌کند و تشکیل لخته را دشوارتر می‌کند و در عین حال به بدن اجازه می‌دهد تا DVT موجود را حل کند.

نظارت بر دارو در خون شما از طریق آزمایش‌های منظم خون برای زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT)، آزمایش خونی که مدت زمان لخته شدن خون شما را ارزیابی می‌کند، ضروری است. جدا از DVT، این دارو به داخل یک رگ وریدی تزریق می‌شود تا از لخته شدن خون در آن محل جلوگیری کند. نام‌های تجاری عبارتند از:

• کلسیلان
• هپالین
• لیکوایمین
• نواهپارین

هپارین با وزن مولکولی پایین معمولاً در زیر پوست شکم تزریق می‌شود. همچنین تشکیل لخته را دشوارتر می‌کند و در عین حال به بدن اجازه می‌دهد تا DVT موجود را حل کند. مدت زمان اثر این دارو طولانی‌تر است، بنابراین آزمایش‌های خون کمتری لازم است. این دارو به طور معمول در بیمارستان به افرادی که آسیب جدی دیده‌اند یا بی‌حرکت هستند، ارائه می‌شود. همچنین می‌توان آن را در خانه نیز تجویز کرد. نام‌های تجاری آن عبارتند از:
دالتپارین
انوکساپارین (لاونوکس)
تینزاپارین
فونداپارینوکس زیر پوست، معمولاً در ناحیه شکم، تزریق می‌شود. هدف آن کاهش لخته شدن خون است. فرمولاسیون آن با هپارین متفاوت است.

داروهای خوراکی برای بیماران قطع نخاعی

داروهای خوراکی برای DVT شامل موارد زیر است:

ضد انعقادها

• دابیگاتران (پراداکسا)
• وارفارین (یانتوون)
• مهارکننده‌های IX (لخته‌های خون را با خطر خونریزی کمتر حل می‌کنند)
• آپیکسابان (الیکوئیس)
• ادوکسابان (Lixiana، Savaysa)
• ریواروکسابان (زارلتو)

داروهای بدون نسخه ممکن است پس از اتمام درمان با داروهای ضد انعقاد یا داروهای IX تجویز شوند. این معمولاً یک درمان طولانی مدت است. آسپرین داروی انتخابی است که ممکن است به صورت یک قرص بزرگسال 325 میلی‌گرمی یا آسپرین بچه 81 میلی‌گرمی تجویز شود. بدون مشورت با پزشک خود، رژیم آسپرین را شروع نکنید.

داروهای ترومبولیتیک

اگر لخته‌ها نیاز به حل شدن سریع‌تر از سرعت طبیعی بدن داشته باشند، از داروهای ترومبولیتیک استفاده می‌شود. این دارو توسط کاتتری که در رگ شما قرار داده شده و به محل لخته متصل است، تزریق می‌شود. داروهایی که برای حل کردن لخته استفاده می‌شوند عبارتند از:

• آلتپلاز (اکتیواز)
• آنیسترپلاز (امیناز)
• رتپلاز (رتواز)
• تنکتپلاز (متالیز، TNKase)

هشدار: اگر DVT یا سایر لخته‌های خون در شما تشخیص داده شده است، ضروری است که دستورالعمل‌های مصرف دارو و آزمایش‌های خون بعدی را دنبال کنید.

آزمایش خون مورد نیاز را انجام دهید زیرا اثرات داروهای رقیق کننده خون می‌تواند به سرعت خیلی زیاد یا خیلی کم شود.
آزمایش برای نظارت بر زمان لخته شدن خون شما، به شما این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز، دوز داروی خود را تنظیم کنید.

پیشگیری از لخته خون در بیماران قطع نخاع

لخته خون در این بیماران می‌تواند عوارض جدی مانند ترومبوز وریدی عمیق (DVT) و آمبولی ریه را به دنبال داشته باشد. برای پیشگیری از این مشکلات، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

بیشتر بخوانید: درمان DVT در منزل

استفاده از داروهای ضد انعقاد

داروهای ضد انعقاد مانند هپارین، انوکساپارین، دابیگاتران و سایر داروهای مشابه می‌توانند به کاهش لخته شدن خون کمک کنند. این داروها می‌توانند به صورت تزریقی یا خوراکی تجویز شوند و معمولاً برای بیماران قطع نخاعی به منظور جلوگیری از تشکیل لخته خون در نظر گرفته می‌شوند.

نظارت دقیق بر دوز دارو و انجام آزمایش‌های منظم خون ضروری است.

پوشیدن لباس‌های فشاری

لباس‌های فشاری مانند جوراب‌های ساق بلند، آستین‌های بازو و شکم‌بندها می‌توانند کمک کنند تا جریان خون در اندام‌های تحتانی بهبود یابد و از تجمع خون در رگ‌ها جلوگیری شود. این لباس‌ها باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که فشار مناسبی را بر اندام‌ها وارد کنند تا خطر تشکیل لخته خون کاهش یابد.

تحرک و تغییر وضعیت بدن

اگر بیمار قادر به حرکت نیست، مهم است که پرستاران یا مراقبین به طور منظم وضعیت بدن او را تغییر دهند. این کار می‌تواند به جلوگیری از کاهش جریان خون در نواحی خاص بدن کمک کند. برای مثال، تغییر وضعیت از خوابیدن به حالت نشسته یا برعکس، ممکن است در کاهش خطر لخته خون موثر باشد.

همچنین، اگر بیمار توانایی اندکی در حرکت دادن اندام‌ها داشته باشد، انجام حرکات ورزشی ملایم مانند تمرینات دامنه حرکتی به پیشگیری از لخته خون کمک می‌کند.

پرهیز از فشار طولانی‌مدت روی رگ‌ها

در صورت وجود زخم‌ها یا مشکلات پوستی در بیماران قطع نخاعی، باید از فشار غیرضروری بر نواحی آسیب‌دیده خودداری کرد. فشار زیاد می‌تواند مانع از گردش صحیح خون در بدن شده و باعث تشکیل لخته خون شود.

استفاده از دستگاه‌های فشار متناوب (IPC)

دستگاه‌های فشاری متناوب که به طور خودکار فشار را بر روی پاها وارد می‌کنند، می‌توانند در پیشگیری از DVT در بیمارانی که به دلیل آسیب نخاعی بی‌حرکت هستند، مفید باشند. این دستگاه‌ها به بهبود گردش خون و جلوگیری از تجمع خون در رگ‌ها کمک می‌کنند.

خرید دستگاه ایرکامپرشن تراپی

مانیتورینگ و آزمایش‌های منظم

انجام آزمایش‌های خون منظم برای ارزیابی زمان لخته شدن خون (PTT یا INR) و نظارت بر تأثیر داروهای ضد انعقاد از اهمیت بالایی برخوردار است. این آزمایش‌ها می‌توانند کمک کنند تا دوز دارو به درستی تنظیم شود و از خطرات خونریزی جلوگیری شود.

تغذیه مناسب و هیدراسیون

حفظ وضعیت مناسب هیدراسیون بدن و رژیم غذایی متعادل می‌تواند به بهبود گردش خون و پیشگیری از تشکیل لخته خون کمک کند. مصرف مایعات به اندازه کافی می‌تواند از غلیظ شدن خون جلوگیری کرده و از خطر لخته شدن آن بکاهد.

استفاده از دستگاه ضد آمبولی(DVT)

استفاده از دستگاه DVT (که معمولاً به نام دستگاه‌های فشار متناوب یا IPC شناخته می‌شود) برای پیشگیری از ترومبوز وریدی عمیق (DVT) در بیماران قطع نخاعی بسیار مؤثر است. این دستگاه‌ها به طور خاص برای بیماران بی‌حرکت طراحی شده‌اند و به بهبود گردش خون کمک می‌کنند.

خرید دستگاه DVT

نحوه عملکرد دستگاه‌های DVT:

این دستگاه‌ها به طور خودکار فشارهای متناوب و قابل تنظیم را بر روی پاهای بیمار وارد می‌کنند. فشارهای متناوب به رگ‌های وریدی در اندام‌های تحتانی فشار می‌آورد و باعث تحریک جریان خون می‌شود. این فرآیند شبیه به انقباض طبیعی عضلات در هنگام حرکت است که به طور طبیعی باعث بهبود جریان خون و کاهش احتمال تشکیل لخته خون می‌شود.

مزایای استفاده از دستگاه‌های DVT در بیماران قطع نخاعی:

بهبود گردش خون:

فشار متناوب که توسط دستگاه اعمال می‌شود، به وریدها کمک می‌کند تا خون را به سمت قلب بازگردانند و از تجمع خون در رگ‌ها جلوگیری می‌کند.

جلوگیری از تشکیل لخته خون:

به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت در بیماران قطع نخاعی، جریان خون کند می‌شود و خطر تشکیل لخته خون (DVT) افزایش می‌یابد. دستگاه‌های DVT این خطر را کاهش می‌دهند.

کمک به پیشگیری از آمبولی ریه:

با کاهش احتمال تشکیل لخته خون در پاها، این دستگاه‌ها خطر جدا شدن لخته از محل اصلی و سفر آن به ریه‌ها (آمبولی ریه) را کاهش می‌دهند.

راحتی بیمار:

این دستگاه‌ها بسیار راحت و آسان برای استفاده هستند و بیماران می‌توانند آن‌ها را در شرایط بی‌حرکتی طولانی‌مدت بدون نیاز به تحرک جسمی خود استفاده کنند.

تسریع فرآیند بهبودی:

استفاده از دستگاه‌های فشار متناوب به دلیل بهبود گردش خون، می‌تواند به فرآیند توانبخشی و بهبودی سریع‌تر بیمار کمک کند.

نکات مهم در استفاده از دستگاه‌های DVT:

• دستگاه‌های DVT باید طبق دستور پزشک و بر اساس نیاز بیمار استفاده شوند.

• در صورت وجود مشکلات پوستی، زخم یا عفونت در ناحیه‌ای که دستگاه بر آن فشار می‌آورد، باید از استفاده از دستگاه خودداری شود.

• مراقبت‌های منظم و نظارت بر وضعیت بیمار و دستگاه بسیار مهم است تا از کارایی و ایمنی آن اطمینان حاصل شود.

به طور کلی، دستگاه‌های DVT می‌توانند ابزاری بسیار مؤثر و پیشگیرانه برای بیمارانی باشند که در معرض خطر بالای تشکیل لخته خون قرار دارند، به ویژه در بیمارانی که به دلیل آسیب نخاعی یا سایر شرایط پزشکی قادر به حرکت نیستند.

قیمت و خرید دستگاه ضد لخته شدن خون در بیماران قطع نخاع