کاتتر شریانی چیست؟
قرار دادن کاتتر شریانی(arterial catheter) یا کتتر شریانی یک روش رایج در مراقبت های ویژه و برخی از دستور العمل های بیهوشی است. از کاتتر شریانی برای اندازه گیری فشار خون داخل شریانی(دقیق تر از اندازه گیری فشار خون با روش های غیرتهاجمی) استفاده می شود، این اندازه گیری به ویژه در بیماران بدحال ضروری است.
مدیریت فشار خون داخل شریانی امکان تشخیص سریع تغییرات فشار خون را فراهم می کند، که به ویژه برای بیمارانی که تزریق مداوم داروهای وازواکتیو دریافت می کنند، حیاتی است. کانولاسیون شریانی اجازه می دهد تا نمونه های مکرر گاز خون شریانی گرفته شود.
محل قرار گیری کتتر شریانی
قرار دادن کاتتر شریانی یک روش بی خطر است. عوارض شدید در کمتر از 1% از جایگذاری ها رخ می دهد. همچنین خطرات را می توان با دانش مناسب از آناتومی و پروتکل های حفاظتی به حداقل رساند. کاتترشریانی را می توان در شریان های رادیال، اولنار، بازویی، زیر بغل، تیبیال خلفی، فمورال و دورسالیس پدیس قرار داد.
هم در بزرگسالان و هم در کودکان، شایع ترین محل قرار گیری کاتتر شریانی در شریان رادیال است. محل آناتومیک سطحی و ثابت شریان رادیال دسترسی آسانتری را برای کادر درمان فراهم میکند، مراقبت را تسهیل میکند و عوارض کمتری را به همراه دارد.
شریان فمورال دومین محل رایج برای کانولاسیون کاتتر شریانی است. یکی از مزایای کانولاسیون شریان فمورال این است که این رگ بزرگتر از شریان رادیال است و نبض قوی تری دارد. مزایای اضافی شامل کاهش احتمال ترومبوز کاتتر و جابجایی تصادفی کاتتر است.
بحث در مورد اینکه آیا قرار دادن کاتتر شریانی رادیال یا فمورال با دقت بیشتری فشار خون و فشار متوسط شریانی (MAP) را اندازه گیری می کند، وجود داشته است. با این حال، هر دو شریان داده های قابل اعتمادی را ارائه می دهند. محل کانولاسیون شریانی مخصوص بیمار است و بر اساس آناتومی، خطرات و مزایا، و دستور العمل های این روش تعیین می شود.
شرایط استفاده کاتتر شریانی
چه زمانی باید از کاتتر های شریانی استفاده شود؟
- نظارت مستمر مستقیم فشار خون
اندازهگیریهای فشار خون از طریق کاتتر شریانی حتی از خوانش فشار خون با اسفیگومانومتر در بیمارانی که دچار چاقی مزمن هستند، بسیار لاغر هستند، سوختگیهای شدید دراندام دارند یا فشار خون پایینی دارند، بسیار دقیق تر می باشد.
- نمونه گیری مکرر خون (نمونه گیری گاز خون شریانی)
با استفاده از کاتتر های آرتریال پزشک می تواند به طور مکرر بر روی نمونه های خون بیمار آزمایش انجام دهد و امکان نمونه برداری در لحظه فراهم می باشد.
قرار دادن یک کاتتر شریانی می تواند به جلوگیری از عوارض مرتبط با سوراخ شدن مکرر آرتریال (مانند درد، هماتوم) کمک کند.
موارد منع استفاده از آرتریال کاتتر
موارد منع مطلق برای قرار دادن کاتتر های آرتریال به شرح زیر است
- نبود نبض
- ترومبوآنژیت انسدادی (بیماری برگر)
- لایه ضخیمی در محل قرار گیری کاتتر می سوزد
- گردش خون ناکافی به اندام
- سندرم رینود
موارد منع استفاده مرتبط با آرتریال کاتتربه شرح زیر است:
- ضد انعقاد تزریق شده باشد
- آترواسکلروز
- انعقاد خون
- جریان ناکافی کلترال
- عفونت در محل کانولاسیون
- سوختگی با ضخامت جزئی در محل کانولاسیون
- جراحی قبلی در ناحیه تزریق
- پیوند عروق مصنوعی
ملاحظات فنی استفاده از کتتر شریانی
محل آناتومی قرار گیری کتتر شریانی
سرخرگ رادیال در حفره کوبیتال از شریان براکیال منشأ می گیرد (تصویر زیر را ببینید). از جنبه جانبی ساعد عبور می کند و قوس های کف دست را ایجاد می کند که جریان عروقی را برای دست فراهم می کند. در مچ، شریان رادیال در نزدیکی و در میان استیلوئید رادیال و درست در کنار تاندون فلکسور کارپی رادیالیس (FCR) قرار دارد.
برای قرار دادن صحیح آرتریال لاین دست شخص باید در پوزیشن مخصوصی قرار بگیرد تا کتتر به درستی قرار داده شود.
به طور کلی حالت دهی به دست بیمار کمی مشکل به نظر می رسد برای راحتی کادر درمان شرکت آنهوما محصول حالت دهی دست بیمار را برای قرار گیری دست بیمار در پوزیشن آرتریال لاین طراحی کرده برای اطلاعات بیشتر بر روی لینک زیر کلیک کنید
محل سوراخ اولیه برای کانولاسیون شریان رادیال باید تا حد امکان نزدیک به روی مچ دست باشد. یک مکان رایج برای قرار گیری کاتتر شریانی روی نبض شعاعی در چین خم کننده نزدیک مچ دست است. محل سوراخ باید حداقل 1 سانتی متر نزدیک به قسمت میانی استیلوئید باشد تا از سوراخ شدن رتیناکولوم فلکسوروم و شاخه سطحی کوچک شریان رادیال جلوگیری شود.
شریان فمورال از رباط اینگوینال از شریان ایلیاک خارجی منشأ می گیرد (تصویر زیر را ببینید). شریان تقریباً در نقطه میانی بین ستون فقرات ایلیاک فوقانی قدامی و توبرکل شرمگاهی از زیر رباط اینگوینال عبور می کند. در قسمت داخلی عصب فمورال و در طرفین ورید فمورال و لنفاوی قرار دارد.
برای تسهیل کنترل خونریزی و جلوگیری از خونریزی در لگن، دسترسی به شریان فمورال همیشه باید تقریباً 2.5 سانتی متر زیر رباط اینگوینال قرار بگیرد. شریان در این محل به راحتی قابل لمس است و می توان آن را فشرده کرد.
بهترین راهکار های استفاده از کاتتر شریانی
- اقدامات و توصیه های زیر ممکن است قرار دادن یک کاتتر شریانی را تسهیل کند:
- راهنمایی سونوگرافی (US) برای شناسایی و دسترسی به رگ مورد نظر، به ویژه در محل استخوان ران توصیه می شود.
- استفاده از داپلر به تنهایی می تواند کانولاسیون شریانی را نیز تسهیل کند
- قبل از شروع قرار دادن کاتتر شریانی، بیمار را به طور مناسب قرار دهید و نبض آرتریال را احساس کنید
- نوک سوزن را با مواد هپارینیزه بشویید تا پس از ورود به سرخرگ، خون به سمت قسمت توپی سوزن حرکت کند.
- شریان رادیال را در جهت خفیف جانبی به سمت میانی سوراخ کنید تا در مقابل تاندون FCR تثبیت شود.
- پس از خارج کردن کاتتر شریانی یا دکانولاسیون، فشار را بر روی محل سوراخ حداقل به مدت 5 دقیقه (یا احتمالاً بیشتر اگر بیمار مبتلا به انعقاد یا ضد انعقاد است) حفظ کنید.
- یک برش پوستی کوچک در محل سوراخ شدن سوزن ایجاد کنید تا امکان عبور راحتتر کاتتر از طریق پوست فراهم شود و به جلوگیری از پیچ خوردگی کاتتر در حین پیشرفت کمک کنید
- هنگامی که از روش کاتتر بر روی سوزن استفاده می کنید، حتماً سوزن را 2 میلی متر بعد از فلاش جلو ببرید تا از قرار گرفتن کاتتر در داخل لومن اطمینان حاصل کنید.
- هنگام استفاده از تکنیک سلدینگر، شریان را گشاد نکنید. برای به حداقل رساندن خونریزی و آسیب عروق، فقط قسمت بافت نرم را گشاد کنید
- اگر سیم راهنما را نمی توان به داخل شریان عبور داد، سعی کنید سوزن را 90-180 درجه بچرخانید تا مانع از پیچ خوردگی سیم شود.
- برای جلوگیری از قرار گرفتن کتتر در مسیر اشتباه، اگر عبور سیم راهنما یا کاتتر با مقاومت مواجه شد، با زور زدن کاتتر را به جلو فشار ندهید.
- هنگامی که جلو بردن کاتتر به داخل لومن دشوار است، روش “استایلت مایع” را در نظر بگیرید: یک سرنگ 10 میلی لیتری را با 5 میلی لیتر سالین استریل نرمال پر کنید، آن را به قطب کاتتر وصل کنید، 1-2 میلی لیتر خون را به داخل لوله تزریق کنید. سرنگ، و سپس به آرامی محتویات سرنگ را به داخل رگ تزریق کنید، زیرا کاتتر در پشت جهت مایع پیش می رود.
- اگر چندین تلاش برای کانولاسیون با شکست مواجه شود، ممکن است شریان اسپاسم کند و تلاشهای بعدی را دشوارتر کند. اگر این اتفاق افتاد، اجازه دهید شریان برای مدت کوتاهی قبل از تلاش مجدد برای کانولاسیون بهبود یابد. انفیلتراسیون زیر پوستی لیدوکائین یا بی حس کننده مشابه در اطراف محل سوراخ ممکن است اسپاسم عروق را کاهش دهد
- شکل موج پالس را روی مانیتور بررسی کنید تا مطمئن شوید که شکل موج خوبی به دست آمده است. شکل موج پالسی که در ابتدا نا منظم به نظر می رسد ممکن است بر اثر اسپاسم شریانی باشد. اگر این اتفاق افتاد، صبر کنید تا اسپاسم شریانی برطرف شود
- اضافه کردن پاپاورین 30 میلیگرم/250 میلیلیتر به مایع کاتتر شریانی را در نظر بگیرید، این ممکن است باز بودن کاتترهای شریانی محیطی را در کودکان و نوزادان طولانیتر کند
- به طور منظم منطقه را از نظر علائم ایسکمی بررسی کنید و در اولین علائم اختلال در گردش خون یا تشکیل لخته، کاتتر را خارج کنید. در تلاش برای از بین بردن لخته، کاتتر را شستشو نکنید.
- برای کاهش میزان عوارض، به محض اینکه نیازی به کاتتر نبود آن را خارج کنید.
سوالات رایج در مورد کتتر شریانی
کاتتر شریانی چه مدت در داخل شریان می ماند؟
به طور کلی، لوله تنها تا زمان مورد نیاز برای اندازه گیری فشار خون پایین، فشار خون بالا یا نمونه گیری مکرر خون داخل باقی می ماند
تیم پزشکی نیاز به کاتتر را به صورت روزانه بررسی می کند و در ایمن زمان ممکن آن را خارج خواهند کرد
آیا فردی می تواند در حالی که کاتتر داخل آن است حرکت کند؟
داشتن کاتتر شریانی حرکت را محدود نمی کند ولی شخص باید تحت کمک برای تکان خوردن قرار بگیرد تا از به هم خوردن موقعیت کاتتر جلوگیری شود.
آیا از کتتر آرتریال برای تزریق دارو های داخل وریدی استفاده می شود؟
مایعات معمولی ماندد سالین با استفاده از کاتتر تزریق می شود گاهی اوقات رقیق کننده های خون نیز برای جلوگیری از لخته شدن خون در قسمت کتتر نیز تزریق می شوند ولی دارو های دیگر معمولا با این روش تزریق نمی شوند زیرا ممکن است آزار دهنده باشند.
آیا بعد از خارج کردن کتتر درد و یا مشکلی برای شخص بوجود می آید؟
ممکن است خون ریزی صورت بگیرد و قسمت سوراخ شده ممکن است درد داشته باشد. معمولا گردش خون بعد از استفاده از کتتر به حالت نرمال برمیگردد.
