ورم دست پس از جراحی سرطان سینه

ورم دست پس از جراحی سرطان سینه یکی از مشکلات شایع و پیچیده‌ای است که ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و آسیب به سیستم لنفاوی ایجاد شود. علت این ورم، به‌ویژه در ناحیه دست و بازو، اغلب ناشی از برداشتن یا آسیب دیدن غدد لنفاوی در ناحیه زیر بغل طی جراحی یا پرتو درمانی است. این اقدامات درمانی می‌توانند مسیرهای طبیعی جریان مایع لنفاوی را مختل کرده و باعث تجمع مایع در بافت‌های نرم دست شوند.

اختلال در گردش مایع لنفاوی به دلیل از بین رفتن یا مسدود شدن کانال‌های لنفاوی، موجب بروز این تورم می‌شود که به آن “لنف ادم” یا ورم لنفاوی نیز گفته می‌شود. فهم دقیق علت ورم دست پس از جراحی سرطان سینه به پزشکان کمک می‌کند تا روش‌های درمانی و پیشگیری مؤثرتری برای مدیریت این عارضه ارائه دهند.

علت ورم دست پس از جراحی سرطان سینه

تورم بازو در سمت جراحی سرطان سینه ممکن است به دلیل برداشتن یا آسیب دیدن غدد لنفاوی زیر بازو به واسطه جراحی یا تابش اشعه باشد. پس از هر نوع آسیب به بدن، مایع لنفاوی به منطقه آسیب‌دیده می‌رود تا از آن در برابر باکتری‌ها و مواد مضر محافظت کند. اما وقتی که آسیب به دست یا بازو وارد می‌شود که تحت جراحی و تابش قرار گرفته است، جذب مایع لنفاوی به طور طبیعی دچار مشکل می‌شود، زیرا جراحی ممکن است برخی از مسیرهای انتقال مایع را برداشته باشد و تابش اشعه نیز می‌تواند این مسیرها را مسدود کند.

لنف ادم

یکی از اصلی‌ترین علل بروز ورم در پا و  دست پس از جراحی سرطان سینه، لنف ادم است. این وضعیت به دلیل اختلال در تخلیه طبیعی مایع لنفاوی ایجاد می‌شود. هنگامی که غدد لنفاوی زیربغل برداشته می‌شوند یا در اثر پرتودرمانی آسیب می‌بینند، مایع لنفاوی نمی‌تواند به درستی تخلیه شود و در بافت‌ها تجمع می‌کند که موجب ورم می‌شود. این ورم به مرور زمان ممکن است پایدار شود و به مشکلات بلندمدت منجر شود.

نوروپاتی عصبی

در برخی بیماران، پس از جراحی سرطان سینه، آسیب به اعصاب در ناحیه زیر بغل یا بازو ممکن است منجر به نوروپاتی شود. این وضعیت می‌تواند باعث احساس درد، سوزش، گزگز و بی‌حسی در ناحیه آسیب‌دیده شود که احساس سنگینی یا ورم را نیز به همراه دارد. این نوع نوروپاتی معمولاً نتیجه آسیب به اعصاب حین جراحی است.

سندرم طناب زیربغل

پس از جراحی سرطان سینه، سندرم طناب زیربغل یکی دیگر از مشکلاتی است که ممکن است به اشتباه با ورم دست اشتباه گرفته شود. در این حالت، نوارهای فیبری به نام طناب در ناحیه زیربغل تشکیل می‌شود که می‌تواند باعث احساس درد یا حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده شود. این مشکل گاهی اوقات به صورت ورم مشاهده می‌شود.

نوروپاتی ناشی از شیمی‌درمانی

بعضی از بیماران مبتلا به سرطان سینه ممکن است پیش از جراحی، تحت شیمی‌درمانی قرار گیرند که می‌تواند به آسیب عصبی در دست و بازو منجر شود. نوروپاتی ناشی از شیمی‌درمانی باعث بی‌حسی، گزگز، سوزش و درد در اندام‌های تحت درمان می‌شود و ممکن است علائم مشابه ورم دست را ایجاد کند.

انواع لنف ادم و ارتباط آن با ورم دست پس از جراحی سرطان سینه

ورم دست پس از جراحی سرطان سینه می‌تواند ناشی از لنف ادم باشد که در اثر آسیب به سیستم لنفاوی در ناحیه زیر بغل ایجاد می‌شود. لنف ادم انواع مختلفی دارد که بسته به شدت و زمان بروز آن متفاوت است:

1. لنف ادم خفیف: در برخی افراد، ورم دست پس از جراحی سرطان سینه می‌تواند در چند روز اول پس از عمل ظاهر شود و معمولاً به طور موقت است و به سرعت از بین می‌رود.
2. لنف ادم متوسط: این نوع از ورم دست پس از جراحی سرطان سینه معمولاً ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی یا پرتودرمانی به وجود می‌آید و ممکن است به تدریج از بین برود.
3. لنف ادم بدون درد: شایع‌ترین نوع ورم دست پس از جراحی سرطان سینه است که به تدریج و طی ۱۸ تا ۲۴ ماه یا حتی بیشتر ایجاد می‌شود. این نوع لنف ادم بدون درد است، اما بدون درمان مناسب بهتر نمی‌شود و نیاز به مراقبت دارد.

ورم دست پس از جراحی سرطان سینه ممکن است هر زمان پس از جراحی یا تابش اشعه به غدد لنفاوی بروز کند. این خطر حتی تا پایان عمر فرد ادامه خواهد داشت. با وجود اینکه لنف ادم قابل درمان کامل نیست، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. در صورت بروز هر نوع تورم، لازم است که فوراً توسط پزشک معاینه شود.

همچنین، هیچ روش قطعی برای پیش‌بینی اینکه چه کسی به لنف ادم و در نتیجه ورم دست پس از جراحی سرطان سینه مبتلا می‌شود وجود ندارد، اما اقداماتی برای پیشگیری از آن قابل انجام است.

علائم لنف عدم و ورم دست پس از جراحی سرطان سینه

ورم دست پس از جراحی سرطان سینه ممکن است با علائم مختلفی همراه باشد که کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در مراحل ابتدایی، تورم ممکن است نرم باشد و با فشار بر آن فرورفتگی ایجاد شود. این ورم ممکن است به صورت متناوب باشد، به این معنی که در طول روز شدیدتر شده و شب‌ها کاهش یابد. با گذر زمان و بدون درمان، ورم دست پس از جراحی سرطان سینه معمولاً شدیدتر و پایدارتر می‌شود.

از دیگر علائم ورم دست پس از جراحی سرطان سینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس درد و سنگینی در ناحیه آسیب‌دیده
• مشکلات حرکتی و دشواری در انجام فعالیت‌های روزانه
• عفونت‌های مکرر پوست در ناحیه تورم
• سفت شدن یا ضخیم شدن پوست در ناحیه آسیب‌دیده
• ایجاد چین و چروک یا تغییر در ظاهر پوست
• رشد زگیل‌مانند بر روی پوست
• نشت مایع از طریق پوست در برخی موارد

علاوه بر این، علائم لنف ادم در نواحی سر و گردن ممکن است شامل تورم یا سنگینی در صورت، دهان یا گلو باشد که می‌تواند مشکلاتی مانند دشواری در بلع و مشکلات گفتاری ایجاد کند.

ورم دست پس از جراحی سرطان سینه می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین شناسایی و درمان به موقع این علائم اهمیت بسیاری دارد.

تشخیص ورم دست پس از جراحی سینه

ورم دست پس از جراحی سینه می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند لنف ادم یا آسیب‌های عصبی باشد. برای تشخیص صحیح علت ورم دست، پزشک مراحل خاصی را انجام می‌دهد که به شرح زیر است:

بررسی تاریخچه پزشکی بیمار

ابتدا پزشک از بیمار در مورد نوع جراحی، مدت زمان از جراحی و هرگونه درمان مکمل مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی سوال می‌کند. این اطلاعات می‌تواند به شناسایی علت اصلی ورم کمک کند.

معاینه بالینی

در این مرحله، پزشک با لمس و مشاهده ناحیه متورم، شدت و نوع ورم را ارزیابی می‌کند. این معاینه می‌تواند به تشخیص اولیه کمک کند، به ویژه اگر ورم در یک ناحیه خاص مانند دست یا بازو مشاهده شود.

آزمایش‌های تصویربرداری

• سونوگرافی (Ultrasound): این آزمایش برای بررسی وجود مایعات اضافی یا علائم عفونت در ناحیه متورم انجام می‌شود.
• MRI یا سی‌تی‌اسکن (CT scan): در برخی موارد، این آزمایش‌ها برای بررسی وضعیت سیستم لنفاوی و آسیب‌های احتمالی بیشتر استفاده می‌شوند.

آزمون‌های تخصصی برای لنف ادم

برای تشخیص لنف ادم، پزشک ممکن است از روش‌هایی مانند لیزیمتر برای اندازه‌گیری میزان احتباس مایعات در ناحیه متورم استفاده کند. این روش کمک می‌کند تا پزشک از شدت و عمق لنف ادم آگاه شود.

مقایسه با ناحیه سالم

پزشک معمولاً ورم را با طرف سالم بدن مقایسه می‌کند تا تفاوت‌ها و شدت ورم را بهتر تشخیص دهد. این مقایسه می‌تواند نشانه‌هایی از اختلالات لنفاوی یا سایر مشکلات بدن به پزشک بدهد.

آزمایش خون

در صورتی که علائم عفونت یا التهاب مشاهده شود، پزشک آزمایش خون تجویز می‌کند تا از وضعیت ایمنی و التهاب بدن مطلع شود.

روش های موثر درمان ورم دست پس از جراحی سرطان سینه

درمان فشرده‌سازی (Compression Therapy)

یکی از روش های رایج و غیر تهاجمی برای مدیریت ورم دست پس از جراحی سرطان سینه استفاده از جوراب‌های فشاری یا آستین‌های فشرده‌کننده است. دستگاه‌های IPC یا درمان فشرده سازی یکی از روش‌های پیشرفته برای درمان ورم دست پس از جراحی سرطان سینه هستند که به‌طور متناوب و کنترل‌شده فشار بر روی دست وارد می‌کنند. این دستگاه‌ها از محفظه‌های بادی استفاده می‌کنند که به صورت متناوب به دست فشار وارد می‌کنند. این فشار باعث تحریک سیستم لنفاوی، افزایش گردش خون و تخلیه مایعات اضافی از بافت‌ها می‌شود. استفاده از این دستگاه می‌تواند در کاهش تورم و بهبود وضعیت بیمار مؤثر باشد.

ماساژ لنفاوی دستی (Manual Lymphatic Drainage)

ماساژ لنفاوی دستی یک روش غیرتهاجمی است که به تحریک جریان مایع لنفاوی و کاهش تورم کمک می‌کند. این تکنیک توسط فیزیوتراپیست‌های متخصص انجام می‌شود و از حرکات آهسته و ملایم برای حرکت مایع لنفاوی به سمت غدد لنفاوی سالم استفاده می‌کند. این روش به کاهش تورم و تسکین علائم کمک می‌کند.

تمرینات ورزشی و فعالیت بدنی

ورزش‌های سبک و تمرینات خاص برای دست و بازو می‌تواند به افزایش گردش خون و کاهش تورم کمک کند. فیزیوتراپیست‌ها تمرینات کششی و تقویتی مناسب را به بیماران پیشنهاد می‌کنند که علاوه بر کاهش تورم، به حفظ و بهبود عملکرد دست نیز کمک می‌کنند.

آب درمانی (Hydrotherapy)

آب درمانی یا استفاده از آب گرم در کاهش تورم موثر است. غوطه‌ور کردن دست در آب گرم می‌تواند به تحریک گردش خون و تسکین التهاب کمک کند. این روش به‌ویژه برای آرامش عضلات و کاهش درد مفید است.

دریافت داروها

در بعضی از موارد، پزشکان ممکن است داروهای ضد التهاب یا داروهایی برای کاهش تورم و تسکین درد تجویز کنند. این داروها می‌توانند به کاهش التهاب و تسهیل بهبودی کمک کنند.

رژیم غذایی مناسب

تغذیه مناسب می‌تواند به فرآیند بهبود کمک کند. مصرف مواد غذایی ضد التهاب مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، اسیدهای چرب امگا-۳ و پروتئین‌های کم چرب به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کند.

در مجموع، دستگاه IPC به عنوان یک روش درمانی مؤثر و ایمن برای مدیریت ورم دست پس از جراحی سرطان سینه به شمار می‌رود و می‌تواند به سرعت و به طور قابل توجهی به تسکین علائم کمک کند.

سخن نهایی