زخم بستر در بارداری ممکن است یکی از مشکلات ناخوشایندی باشد که بسیاری از خانم‌ها با آن مواجه می‌شوند. زخم بستر در بارداری زمانی رخ می‌دهد که فشار طولانی‌مدت بر پوست وارد می‌شود و می‌تواند به نقاط حساس بدن مانند باسن، کمر و ران‌ها آسیب بزند. تغییرات فیزیکی در دوران بارداری و محدودیت در حرکت، خطر ابتلا به زخم بستر در بارداری را افزایش می‌دهد.
اما خبر خوب این است که با انجام چند کار ساده می‌توانید از بروز زخم بستر در بارداری جلوگیری کنید. آیا می‌دانید که تنها با تغییرات کوچک در موقعیت بدن و مراقبت از پوست خود می‌توانید به راحتی از زخم بستر در بارداری جلوگیری کنید؟ این روش‌ها نه‌تنها راحت و مؤثر هستند، بلکه به شما کمک می‌کنند دوران بارداری راحت‌تر و بدون دردسر را تجربه کنید.برای آگاهی بیشتر در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
زخم بستر چیست و چگونه ایجاد می شود؟
زخم بستر (bedsore) به ناحیه‌ای از پوست و بافت زیرین آن گفته می‌شود که دچار آسیب شده است، مانند لایه های چربی یا عضله.این نوع زخم معمولاً روی قسمت‌هایی از بدن ایجاد می‌شود که استخوان‌ها نزدیک به سطح پوست هستند و وقتی فرد دراز کشیده یا نشسته است، وزن بدن روی این نقاط فشار وارد می‌کند. مناطقی مانند باسن، شانه‌ها و قوزک پا از این جمله هستند.در مراحل اولیه، زخم بستر ممکن است فقط به‌صورت ناحیه‌ای قرمز روی پوست سفید یا ناحیه‌ای بنفش یا آبی روی پوست سیاه یا قهوه‌ای دیده شود.
چه علت هایی باعث ایجاد زخم بستر در بارداری می‌شوند؟
زخم بستر در بارداری می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:
- فشار ناشی از وزن بدن:
در دوران بارداری وزن شما افزایش پیدا می کند و وقتی که وزن بدن روی پوست فشار وارد می‌کند، جریان خون در آن ناحیه کاهش یافته و به بافت‌ها آسیب می‌رساند. - لغزش لایه‌های پوست روی یک سطح دیگر (Shearing):
هنگامی که باردار هستید استراحت بیشتری دارید و بیشتر می نشینید یا دراز می کشید به همین علت ممکن است دچار زخم بستر در بارداری شوید. این اتفاق زمانی میافتد که لایه‌های پوست به دلیل کشش یا جابه‌جایی بدن روی سطحی مانند تخت یا صندلی سر بخورند. - اصطکاک (Friction):
وقتی چیزی مانند لباس یا ملافه مکرراً به پوست مالیده شود، پوست آسیب می‌بیند. - رطوبت پوست:
رطوبت بیش از حد، مثل اتفاقی که در سوختگی ناشی از پوشک رخ می‌دهد، می‌تواند پوست را آسیب‌پذیرتر کند. - استراحت مطلق:اگر در دوران بارداری خود دکتر برای شما استراحت مطلق تجویز کرده باشد امکان ابتلا به زخم بستر در بارداری برای شما وجود دارد,این امر به دلیل عدم تحرک ممکن است برای شما رخ بدهد.
آیا هر فرد باردار ممکن است دچار زخم بستر شود؟
بله، زخم بستر می‌تواند برای هر خانم بارداری اتفاق بیفتد. اما احتمال بروز آن در صورتیکه دچار مشکلات زیر باشید بیشتر است:
- توانایی حرکت نداشته باشید:
اگر برای مدت طولانی بی‌حرکت بمانید، خطر زخم بستر افزایش پیدا می‌کند. - پوست شما مرطوب باشد و مرطوب بماند:
وقتی پوست به مدت طولانی خیس یا مرطوب باقی بماند، آسیب‌پذیری آن بیشتر می‌شود. - تغذیه کافی نداشته باشید:
اگر مواد مغذی لازم را از رژیم غذایی خود دریافت نکنید، پوست و بافت‌های بدن توانایی ترمیم خود را از دست می‌دهند و زخم‌ها راحت‌تر ایجاد می‌شوند.
بیشتر بخوانید: آیا زخم بستر کشنده است؟
علت دچار شدن به زخم بستر در بارداری یا هنگام زایمان
- مرطوب شدن پوست در حین زایمان:
در طول زایمان، پوست ممکن است مرطوب شود و این وضعیت خطر ایجاد زخم بستر را افزایش می‌دهد. - حرکت‌های مکرر در تخت:
بی‌قراری و جابه‌جا شدن در تخت می‌تواند باعث اصطکاک (friction) یا کشیدگی پوست (shearing) شود و به پوست آسیب برساند. - فشار ناشی از ماندن در یک وضعیت برای مدت طولانی:
نشستن یا دراز کشیدن در یک حالت برای بیش از دو ساعت می‌تواند به مناطقی از بدن فشار وارد کند و منجر به زخم بستر شود. - استفاده از اپیدورال یا بی‌حسی نخاعی:
- کاهش حس: وقتی اپیدورال یا بی‌حسی نخاعی دارید، ممکن است متوجه درد یا حساسیت در نواحی فشار دیده نشوید، زیرا حس در نیمه پایینی بدن کمتر است.
- کاهش توانایی حرکت: ممکن است توانایی حرکت کردن سخت‌تر شود، بنابراین بیشتر در یک وضعیت می‌مانید و فشار بیشتری روی یک ناحیه از بدن وارد می‌شود.
- محدودیت در حرکت به دلیل برخی اقدامات پزشکی:
استفاده از کاتتر (لوله‌ای برای تخلیه ادرار از مثانه) ممکن است جابه‌جایی را سخت‌تر کند، و این باعث افزایش خطر زخم بستر می‌شود.
چگونه می‌توان احتمال ابتلا به زخم بستر را کاهش داد؟
- استفاده از بالش های بارداری: بالش‌های بارداری می‌توانند به کاهش فشار روی نقاط حساس بدن کمک کنند. این بالش‌ها با طراحی خاص خود، باعث توزیع یکنواخت فشار روی قسمت‌هایی مثل باسن و کمر می‌شوند. استفاده از آنها مخصوصاً در زمان استراحت طولانی یا خوابیدن در یک موقعیت خاص بسیار مؤثر است.
- در مورد کاتتر مراقب باشید: اگر از کاتتر استفاده می‌کنید، دقت کنید که لوله آن روی پا قرار گیرد و نه زیر آن. قرار دادن کاتتر در جای اشتباه می‌تواند فشار زیادی به پوست وارد کرده و خطر زخم بستر را افزایش دهد. بهتر است مرتب موقعیت کاتتر را بررسی کرده و در صورت لزوم آن را تنظیم کنید.
- از تخت بلند شوید و حرکت کنید: تا جایی که می‌توانید بدن خود را حرکت دهید و از تخت خارج شوید. تحرک حتی در حد ایستادن یا نشستن کمک می‌کند جریان خون در بدن بهتر شود. اگر حس پاهایتان کاهش یافته، حتماً این کار را با کمک مراقبین انجام دهید تا ایمنی شما تضمین شود.
- هر دو ساعت موقعیت خود را تغییر دهید: برای جلوگیری از فشار مداوم روی یک نقطه، موقعیت خود را هر دو ساعت یک‌بار تغییر دهید. این کار کمک می‌کند جریان خون در پوست بهبود یافته و خطر زخم بستر کاهش یابد. تغییرات کوچک مانند کمی خم شدن به یک طرف نیز برای افرادی که تحرک کمتری دارند مفید است.
- تا حد ممکن تحرک داشته باشید: هر گونه تحرک، حتی در حد حرکت دادن دست‌ها یا پاها، به جلوگیری از زخم بستر کمک می‌کند. تحرک باعث می‌شود فشار متمرکز از روی نقاط خاص بدن برداشته شود. همچنین، عضلات فعال می‌مانند و بدن شما سالم‌تر می‌ماند.
- تعویض سریع حوله‌های بهداشتی خیس: اگر از حوله بهداشتی استفاده می‌کنید، بلافاصله پس از خیس شدن آن را تعویض کنید. رطوبت مداوم باعث آسیب به پوست و افزایش خطر زخم بستر می‌شود. خشک و تمیز نگه‌داشتن پوست یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری است.
- درخواست برای تعویض ملافه‌های خیس: اگر ملافه‌های تختتان خیس شده است، سریعاً درخواست تعویض کنید. خوابیدن روی ملافه خیس باعث نرم شدن و آسیب‌پذیری پوست می‌شود. ملافه خشک و تمیز به پوست کمک می‌کند سالم بماند و خطر زخم کاهش یابد.
بیشتر بخوانید: درمان زخم بستر در منزل
آیا برخی از انواع زایمان می‌توانند احتمال زخم بستر را افزایش دهند؟
بله، برخی از انواع زایمان، مانند زایمان سزارین، استفاده از ونتوز (Ventouse) یا زایمان با فورسپس، می‌توانند احتمال ابتلا به زخم بستر در بارداری را افزایش دهند.
دلایل:
- این نوع زایمان‌ها ممکن است به طور موقت توانایی شما برای حرکت کردن را کاهش دهند.
- همچنین، ممکن است حس ناراحتی در بدن کاهش یابد و نواحی فشار دیده را احساس نکنید.
چگونه می‌توانم پس از زایمان احتمال ابتلا به زخم بستر را کاهش دهم؟
- موقعیت خود را به طور منظم تغییر دهید:
با تغییر موقعیت بدن، فشار را به قسمت‌های دیگر بدن منتقل کنید.- اگر در تخت هستید، موقعیت خود را بین خوابیدن به پهلوها و به پشت تغییر دهید.
- اگر روی صندلی نشسته‌اید، حداقل هر یک ساعت یک بار وضعیت خود را عوض کنید.
- کمی راه بروید یا بایستید:
هر از گاهی یک پیاده‌روی کوتاه داشته باشید یا حداقل به مدت دو دقیقه بایستید تا فشار از روی نقاط خاص بدن برداشته شود.
نشانه‌هایی که باید مراقبشان باشید تا متوجه زخم بستر در بارداری شوید:
علائم پوستی:
- لکه‌های قرمز، آبی یا بنفش که از بین نمی‌روند
- تورم
- ترک‌ها، پینه‌ها یا لکه‌های خشک
- تاول‌ها
علائم فیزیکی:
- درد یا ناراحتی
- نواحی از پوست که لمس کردن آنها سخت یا اسفنجی‌تر از حد معمول است
- پوست روی نقاط استخوانی که گرم‌تر یا سردتر از پوست اطراف خود به نظر می‌رسد
نتیجه گیری
زخم بستر در بارداری یکی از مشکلاتی است که می‌تواند در اثر تغییرات فیزیکی دوران بارداری و محدودیت‌های حرکتی ایجاد شود. این مشکل عمدتاً به دلیل فشار مداوم روی نواحی خاص بدن، رطوبت زیاد پوست، و کاهش جریان خون به بافت‌های حساس رخ می‌دهد. اما خبر خوب این است که زخم بستر در بارداری قابل پیشگیری است. تغییر منظم موقعیت بدن، رعایت بهداشت پوست، تعویض مداوم ملافه‌ها و حوله‌های خیس، و انجام فعالیت‌های بدنی سبک می‌توانند نقش مؤثری در جلوگیری از این مشکل داشته باشند.
همچنین، آگاهی از علائم اولیه زخم بستر، مانند قرمزی، تورم یا درد در نواحی فشار دیده، اهمیت زیادی دارد. اگر این علائم به موقع تشخیص داده شوند، می‌توان از پیشرفت زخم بستر در بارداری جلوگیری کرد. مراقبت از تغذیه و دریافت مواد مغذی نیز از دیگر اقداماتی است که به ترمیم بافت‌ها و سلامت پوست کمک می‌کند.
در نتیجه، زخم بستر در بارداری اگرچه چالشی جدی است، اما با رعایت نکات ساده و توجه به وضعیت بدنی، قابل کنترل و پیشگیری است. به یاد داشته باشید که در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
منبع:
