پوزیشن لیتاتومی اغلب در زمان زایمان و جراحیهای مربوط به ناحیه لگن استفاده میشود.در این حالت، بیمار به پشت میخوابد و پاها در زاویه ۹۰ درجه از مفصل ران خم میشوند. زانوها نیز در زاویهای بین ۷۰ تا ۹۰ درجه خم شده و پاها توسط استراحتگاههای نرم و پددار که به میز متصل هستند، حمایت میشوند.
نام این پوزیشن از کلمه “لیتوتومی” گرفته شده است، که به روشی برای خارج کردن سنگهای مثانه اشاره دارد. اگرچه هنوز در جراحیهای لیتاتومی استفاده میشود، اما امروزه کاربردهای متنوع دیگری نیز دارد.
پوزیشن لیتاتومی در زایمان
پوزیشن لیتاتومی زمانی پوزیشن استاندارد زایمان در بسیاری از بیمارستانها بود و اغلب در مرحله دوم زایمان، یعنی زمانی که مادر شروع به زور زدن میکرد، استفاده میشد. برخی پزشکان این پوزیشن را ترجیح میدادند زیرا دسترسی بهتری به مادر و نوزاد فراهم میکرد. با این حال، امروزه بیمارستانها به تدریج از این حالت فاصله گرفته و بیشتر از تختهای زایمان، صندلیهای زایمان و پوزیشن چمباتمه استفاده میکنند.
تحقیقات از این تغییر جهت حمایت کردهاند، زیرا نشان دادهاند که انتخاب پوزیشنی که نیازهای پزشک را تأمین کند، نه نیازهای مادر در حال زایمان، مناسب نیست. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ که به مقایسه پوزیشنهای مختلف زایمان پرداخت، نشان داد که پوزیشن لیتاتومی باعث کاهش فشار خون میشود، که این میتواند انقباضها را دردناکتر کرده و فرآیند زایمان را طولانیتر کند. این مطالعه و یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۵ نشان دادند که پوزیشن چمباتمه درد کمتری ایجاد میکند و در مرحله دوم زایمان مؤثرتر است. در پوزیشن لیتاتومی، مادر باید نوزاد را برخلاف نیروی جاذبه بیرون براند، در حالی که در پوزیشن چمباتمه نیروی جاذبه و وزن نوزاد به باز شدن دهانه رحم و تسهیل زایمان کمک میکند.
بیشتر بخوانید: انواع پوزیشن های جراحی
پوزیشنهای جایگزین به جای پوزیشن لیتاتومی در زمان زایمان
با توجه به خطرات مرتبط با پوزیشن لیتاتومی در هنگام زایمان، پوزیشنهای جایگزین اتخاذ شدهاند که به اثبات رسیدهاند که برای سلامت زنان خطرات کمتری دارند. برخی از این پوزیشنها عبارتند از:
- ایستاده
- دست و زانو/ خم شدن به جلو
- چمباتمه
- نشسته
- خوابیده به پهلو
عوارض استفاده از پوزیشن لیتاتومی در زایمان
علاوه بر سختتر کردن فرآیند زور زدن در زمان زایمان، پوزیشن لیتاتومی با برخی عوارض نیز همراه است.یک مطالعه نشان داد که استفاده از پوزیشن لیتاتومی احتمال نیاز به اپیزیوتومی را افزایش میدهد. اپیزیوتومی شامل برش بافت بین واژن و مقعد (پرینه) است که عبور نوزاد را آسانتر میکند. همچنین، یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ خطر بیشتر پارگی پرینه در پوزیشن لیتاتومی را تأیید کرد. در مطالعه دیگری، این پوزیشن با افزایش خطر آسیب به پرینه در مقایسه با پوزیشن چمباتمه یا خوابیدن به پهلو مرتبط بود.
مطالعهای دیگر که پوزیشن لیتاتومی را با پوزیشن چمباتمه مقایسه کرد، نشان داد زنانی که در پوزیشن لیتاتومی زایمان کردند، بیشتر به سزارین یا استفاده از فورسپس(Obstetrical forceps) برای خارج کردن نوزاد نیاز داشتند.در نهایت، مطالعهای که بیش از ۱۰۰,۰۰۰ زایمان را بررسی کرد، نشان داد که پوزیشن لیتاتومی خطر آسیب اسفنکتر را به دلیل فشار بیشتر افزایش میدهد. آسیب به اسفنکتر میتواند عوارض طولانیمدتی ایجاد کند، از جمله:
- بیاختیاری مدفوع
- درد
- ناراحتی
- اختلالات جنسی
البته باید به یاد داشت که زایمان فرآیندی پیچیده است و در هر پوزیشنی ممکن است عوارضی وجود داشته باشد. در برخی موارد، به دلیل وضعیت نوزاد در کانال زایمان، پوزیشن لیتاتومی میتواند امنترین گزینه باشد.در طول دوران بارداری، بهتر است با پزشک خود در مورد پوزیشنهای احتمالی زایمان صحبت کنید. آنها میتوانند با در نظر گرفتن ترجیحات شخصی شما و نکات ایمنی، گزینههای مناسبی پیشنهاد دهند.
پوزیشن لیتاتومی در جراحی
علاوه بر زایمان، پوزیشن لیتاتومی در بسیاری از جراحیهای اورولوژیکی و زنان و زایمان استفاده میشود، از جمله:
- جراحی مجرای ادرار
- جراحی کولون
- برداشتن تومورهای مثانه، رکتوم یا پروستات
عوارض استفاده از پوزیشن لیتاتومی در جراحی
مشابه زایمان، استفاده از پوزیشن لیتاتومی در جراحی نیز با برخی خطرات همراه است. دو عارضه اصلی مرتبط با این پوزیشن در جراحی شامل سندرم حاد کمپارتمان (ACS) و آسیب عصبی هستند.
سندرم حاد کمپارتمان (ACS)
سندرم حاد کمپارتان (ACS) زمانی اتفاق میافتد که فشار در یک ناحیه خاص از بدن افزایش مییابد. این افزایش فشار جریان خون را مختل کرده و عملکرد بافتهای اطراف را تحت تأثیر قرار میدهد. پوزیشن لیتاتومی به دلیل بالا نگه داشتن پاها نسبت به قلب برای مدت طولانی، خطر ACS را افزایش میدهد.
ACS در جراحیهایی که بیش از چهار ساعت طول میکشند، شایعتر است. برای جلوگیری از این مشکل، جراح معمولاً هر دو ساعت پاهای بیمار را بهآرامی پایین میآورد. نوع حمایتی که برای پاها استفاده میشود نیز میتواند در افزایش یا کاهش فشار کمپارتمان تأثیرگذار باشد. پشتیبانهای ساق پا یا حمایتهای شبیه بوت ممکن است فشار کمپارتمان را افزایش دهند، در حالی که حمایتهای بند مانند در ناحیه مچ پا ممکن است آن را کاهش دهند.
آسیب عصبی
آسیب عصبی نیز ممکن است هنگام استفاده از پوزیشن لیتاتومی در جراحی رخ دهد. این معمولاً زمانی اتفاق میافتد که اعصاب به دلیل قرارگیری نامناسب تحت کشش قرار بگیرند. رایجترین اعصابی که تحت تأثیر قرار میگیرند شامل عصب فمورال (در ران)، عصب سیاتیک (در پایین کمر) و عصب پرونئال مشترک (در ساق پا) هستند.
مانند زایمان، هر نوع جراحی نیز با خطرات خاص خود همراه است. بهتر است نگرانیهای خود را در مورد جراحی با پزشک در میان بگذارید و در مورد اقداماتی که برای کاهش خطرات انجام میدهند، سوال بپرسید.
چگونه بیمار را در پوزیشن لیتاتومی قرار دهیم؟
بیمار به پشت دراز میکشد، صورت رو به بالا قرار دارد و سر با یک پد مخصوص موقعیتدهی بیمار حمایت میشود. پاها از ناحیه لگن بالا برده میشوند و زانوها در زاویهای بین ۷۰ تا ۹۰ درجه خم میشوند. پاها توسط استراحتگاههای نرم و پددار، مانند رکابهای مخصوص، حمایت میشوند.
پایه لیتاتومی
پایه لیتاتومی که برای حفظ پوزیشن لیتاتومی استفاده میشود میتواند پاهای بیمار را در حالت رکابی قرار دهد و میتواند دسترسی جراح را به نقاط پایینی بدن بهتر کند. جراح با استفاده از پایه لیتاتومی می تواند جراحی های دستگاه تناسلی، جراحی سیستم ادراری، جراحی هیسترکتومی یا برداشتن رحم به صورت واژینال، جراحی مقعدی، جراحی های ناحیه واژن بانوان، سیستوسکوپی، جراحی های مربوط به خارج سازی کیست بارتولن، لاپاراسکوپی ها را بسیار راحت تر از گذشته انجام دهد.
انواع متداول پوزیشن لیتاتومی
پوزیشن لیتاتومی بسته به نوع جراحی انجامشده میتواند به شکلهای مختلفی تغییر کند:
پوزیشن لیتاتومی بالا (High Lithotomy Position) یکی از انواع پوزیشنهای لیتوتومی است که در آن پاها بالاتر از سطح بدن قرار میگیرند. در این پوزیشن، پاها به شدت بالاتر از لگن و در زاویهای بسیار بزرگتر از 90 درجه قرار میگیرند. این پوزیشن معمولاً در جراحیهای لگن و پروستات استفاده میشود و برای جراحان این امکان را فراهم میکند که دسترسی به نواحی عمیقتر بدن بیمار داشته باشند. اگرچه این پوزیشن برای جراحان مفید است، اما میتواند فشار زیادی به نواحی خاص بدن وارد کند و باعث مشکلاتی همچون آسیب به اعصاب و فشار بر روی رگهای خونی شود.
پوزیشن لیتوتومی استاندارد یکی از پوزیشنهای رایج در جراحیها و زایمانها است که در آن بیمار به پشت دراز کشیده و پاها در زاویه 70 تا 90 درجه در مفصل ران خم میشوند. زانوها نیز خم شده و در رکابهای پددار قرار میگیرند که پاها را پشتیبانی میکند. این پوزیشن به جراحان دسترسی آسان به نواحی لگنی میدهد، اما در بعضی موارد میتواند فشار بر روی اعصاب و رگها وارد کند و موجب درد یا مشکلات دیگر شود.
پوزیشن لیتوتومی پایین (Low Lithotomy Position) نوعی پوزیشن است که در آن پاها در زاویه کمتری نسبت به پوزیشن لیتوتومی استاندارد قرار میگیرند. در این پوزیشن، پاها در رکابهای پددار قرار میگیرند، اما نسبت به سطح بدن پایینتر قرار دارند. این حالت معمولاً برای جراحیهای کمتر پیچیده یا برای بیمارانی که نیاز به کمترین فشار بر روی لگن دارند، استفاده میشود. پوزیشن لیتوتومی پایین دسترسی مناسبی برای جراحان فراهم میکند و میتواند راحتی بیشتری برای بیمار ایجاد کند.
پوزیشن لیتوتومی شیبدار (یا پوزیشن ترندلنبرگ) نوعی پوزیشن لیتوتومی است که در آن بدن بیمار به طور افقی قرار دارد، اما سر به سمت پایین و پاها به سمت بالا متمایل میشوند. این پوزیشن باعث افزایش فشار خون و بهبود جریان خون به نواحی خاص بدن میشود. در جراحیهای لگن و شکم، این وضعیت به جراحان کمک میکند که دسترسی به نواحی داخلی بدن بیمار را آسانتر کنند. با این حال، در این پوزیشن باید مراقب فشار بر اعصاب و رگهای خونی بود، زیرا ممکن است به اعصاب آسیب بزند یا گردش خون را مختل کند.
پوزیشن لیتوتومی اغراقشده (Exaggerated Lithotomy Position) نوعی پوزیشن است که در آن پاها بیشتر از حالت استاندارد بالا برده میشوند و زانوها نیز به طور شدیدتری خم میشوند. در این حالت، پاها به طور قابل توجهی از بدن جدا میشوند و در رکابهای پددار قرار میگیرند. این پوزیشن معمولاً در جراحیهای پیچیدهتر و جراحیهای لگنی استفاده میشود که نیاز به دسترسی بیشتر به نواحی عمیقتر دارند. اگرچه این پوزیشن به جراح کمک میکند تا دسترسی بهتری به منطقه هدف داشته باشد، اما میتواند فشار زیادی بر روی مفاصل و اعصاب بیمار وارد کند و خطر عوارضی همچون آسیب به اعصاب یا مشکلات گردش خون را افزایش دهد.
پوزیشن لیتوتومی نیمه (یا تقسیم شده) (Hemi or Split Lithotomy Position) نوعی پوزیشن است که در آن هر پا به صورت جداگانه و در زاویههای مختلف در رکابهای پددار قرار میگیرد. در این حالت، یکی از پاها معمولاً به صورت کامل در رکاب قرار میگیرد، در حالی که پا دیگر به صورت نیمهخم و به صورت آزاد یا با زاویهای کمتر از پا اول قرار میگیرد. این پوزیشن معمولاً در جراحیهای خاصی مانند جراحیهای لگنی یا مجاری ادراری استفاده میشود و به جراح این امکان را میدهد که به راحتی به هر دو طرف بدن بیمار دسترسی پیدا کند.
پوزیشن لیتاتومی در مقابل پوزیشن خوابیده به پشت (Supine Position)
این دو پوزیشن شباهتهایی در قرارگیری پشت و سر دارند؛ بیمار بهصورت صاف و رو به بالا دراز میکشد و دستها به کنارهها قرار میگیرند. در پوزیشن لیتاتومی، پاها از هم جدا شده و بالا برده میشوند. در پوزیشن خوابیده به پشت، پاها صاف میمانند و جدا نمیشوند.
نتیجه گیری
پوزیشن لیتاتومی به طور گستردهای در زایمان و برخی جراحیها استفاده میشود. با این حال، مطالعات اخیر نشان دادهاند که این پوزیشن با خطرات متعددی همراه است. به یاد داشته باشید که بسته به شرایط، مزایای این پوزیشن ممکن است بیشتر از خطرات آن باشد. با پزشک خود در مورد نگرانیهایی که در مورد زایمان یا جراحی پیش رو دارید صحبت کنید. پزشک میتواند اطلاعات بیشتری درباره خطرات شخصی شما ارائه دهد و توضیح دهد که چه اقداماتی برای کاهش این خطرات در نظر گرفته میشود.
منابع:
The Ultimate Guide to Lithotomy Position
The Lithotomy Position: Is It Safe?