اهمیت شناخت انواع پوزیشن جراحی بیمار
تعیین پوزیشن بیمار از بین انواع پوزیشن جراحی برای یک عمل جراحی ایمن و موثر حیاتی است. لوازم جانبی و پوزیشن های جراحی انعطافپذیری و تطبیقپذیری کامل را برای پوزیشن یابی بیمار با رادیولوسنسی عالی و ظرفیتهای وزنی بالاتر بیمار فراهم میکند.
پوزیشن مناسب جراحی برای بیمار در اتاق عمل بستگی به نوع و طول عمل، دسترسی بیمار به بیهوشی، وسایل مورد نیاز و عوامل دیگر دارد. قرار دادن ایمن بیمار یک تلاش تیمی است. همه اعضای تیم جراحی نقش مهمی در فرآیند دادن پوزیشن مناسب جراحی به بیمار و همچنین حفظ آن ایفا میکنند و مسئولیت ایجاد و حفظ پوزیشن پزشکی صحیح برای بیماران را دارند.
اهداف تعیین پوزیشن جراحی مناسب بیمار عبارتند از:
- حفظ کردن راه هوایی و گردش خون بیمار در طول عمل
- جلوگیری از آسیب عصبی بعد از عمل
- دسترسی راحت تر جراح و پزشک بی هوشی به قسمت تحت عمل
- تامین آسایش و ایمنی برای بیمار
- از آسیب بافت نرم یا اسکلتی عضلانی و سایر آسیب های بیمار جلوگیری می شود.
دستورالعمل های موقعیت یابی بیمار یا انواع پوزیشن جراحی
پیروی از دستورالعملها و شیوههای استاندارد پوزیشن یابی بیمار از بین انواع پوزیشن جراحی که تعداد بالایی هم دارند، به اطمینان از ایمنی و سلامت فیزیکی بیمار قبل، حین و بعد از عمل کمک میکند. همیشه باید تعداد کافی پرسنل در طول پروسیجر بیمار در دسترس باشد تا بیمار را به طور ایمن و موثر قرار دهد. شیوه های عمومی پوزیشن یابی شامل داشتن تعداد کافی پرسنل، دستگاه ها و تجهیزات در دسترس در طول یک جراحی برای اطمینان از ایمنی بیمار و کارکنان است. بیمار باید در یک تراز خنثی، بدون چرخش جانبی شدید یا اکستنشن بیش از حد نگه داشته شود.
اطمینان حاصل کنید که فشار روی یک نقطه متمرکز نیست تا از آسیب های فشاری جلوگیری شود. زخم های فشاری، آسیب های موضعی به پوست یا بافت زیرین، می توانند به دلیل فشار یا فشار همراه با برش و یا اصطکاک رخ دهند. بیماری که تحت بی هوشی موضعی یا عمومی باشد نمیتواند احساس فیزیکی مانند بیحسی، سوزن سوزن شدن، دمای بافت و سایر مسائل را بیان کند.
برای همین انتخاب و تسلط داشتن بر روی انواع پوزیشن جراحی امری بسیار مهم است.
عوامل خطر در انواع پوزیشن جراحی
عوامل مختلفی میتوانند باعث ایجاد خطر هنگام پوزیشن یابی بیمار شوند. عوامل درونی و بیرونی میتوانند در خطر ایجاد زخمهای فشاری تأثیر متقابل داشته باشند. عوامل بیرونی ممکن است شامل شدت فشار و مدت زمان و اثرات کلی بیهوشی باشد.
عوامل درونی می تواند شامل سلامت کلی بیمار و شرایط از قبل موجود مانند اختلالات تنفسی یا گردش خون، دیابت، کم خونی، سوء تغذیه، سن بالا و اندازه بدن باشد. هنگامی که داروهای بی حس کننده و شل کننده های عضلانی درد به بیمار تزریق می شوند، گیرنده های فشاری عضلانی را کاهش می دهند، مکانیسم های دفاعی عادی نمی توانند از آسیب مفاصل یا کشش و کشیدگی عضلانی محافظت کنند.
یکی از اهداف اصلی قرارگیری صحیح بیمار این است که بدن بیمار را تا حد امکان در یک راستا قرار دهد و در عین حال دسترسی پرسنل جراحی به محل جراحی را فراهم کند و از حرکات سریع و تند خودداری شود.
انواع پوزیشن جراحی رایج در مراکز درمانی و بیمارستان ها
پوزیشنهای رایج بیمار، تغییراتی در وضعیتهای مختلف بیمار بوجود می آورند که نقش کلیدی در به حداقل رساندن خطر مشکلات مربوط به پوزیشن مانند: مشکلات تنفسی، مشکلات گردش خون، آسیبهای عصبی یا عضلانی و آسیبهای بافت نرم دارند.

همه چیز در مورد پوزیشن های جراحی بیمار
پوزیشن جراحی فاولر(fowler’s position)
پوزیشن فاولر که به عنوان وضعیت نشستن نیز شناخته می شود، معمولاً برای جراحی مغز و اعصاب و جراحی شانه استفاده می شود. هنگام قرار دادن بیمار در وضعیت فاولر، کادر جراحی باید درجه بالارفتن سر بیمار را تا حد امکان به حداقل برسانند و همیشه سر را در وضعیت خنثی نگه دارند.
بازوهای بیمار باید در سراسر بدن خم و محکم شوند، باسن باید بالشتک زده شود و زانوها 30 درجه خم شوند. در پوزیشن فاولر، بیمار در معرض خطر افزایش آمبولی هوا، آسیب پوستی ناشی از برش و سر خوردن و تشکیل DVT در اندام تحتانی بیمار است. در این نوع وضعیت، بیمار در معرض خطر افزایش فشار در استخوان کتف، ساکروم، دنبالچه، ایسکیوم، پشت زانو و پاشنه است.
پوزیشن جراحی فاولر بالا(High Fowler’s)
در وضعیت های فاولر، بیمار معمولاً در قسمت سر میز عمل مینشیند (وضعیت فاولر). نیمه بالایی بدن بیمار نسبت به نیمه پایینی بدن او بین 60 تا 90 درجه است. پاهای بیمار ممکن است صاف یا خمیده باشد.

پوزیشن سوپاین
پوزیشن جراحی سوپاین(Supine) از انواع پوزیشن جراحی بیمار در حالت خوابیده
وضعیت خوابیده به پشت که به نام دکوبیتوس پشتی نیز شناخته میشود، رایجترین حالتی است که برای عملها استفاده میشود. در این حالت درازکش، بیمار رو به بالا است. بازوهای بیمار باید با ملحفه در کناره های بیمار جمع شوند و با محافظ بازوها روی تخت محکم شوند.
بازوها ممکن است در سراسر بدن خم شده و محکم شوند یا بر روی آرم برد های دارای بالشتک کشیده شده و محکم شوند. حالت خوابیده به پشت معمولاً برای عمل های زیر استفاده می شود: داخل جمجمه، قلب، شکم، اندوواسکولار، لاپاراسکوپی، عمل های اندام تحتانی، و گوش، حلق و بینی، عمل های گردن و صورت.
در وضعیت خوابیده به پشت که یکی از اتواع پوزیشن جراحی می باشد، بیمار ممکن است در معرض خطر زخم فشاری و آسیب عصبی باشد. این وضعیت باعث فشار اضافی بر روی پوست و برجستگی های استخوانی روی پس سری، کتف، آرنج، ساکروم، دنبالچه و پاشنه پا می شود.
پوزیشن جراحی جک نایف(Jack Knife)
پوزیشن جک نایف که به نام کراسکه نیز شناخته می شود، شبیه به حالت زانو-سینه یا زانو زدن است و اغلب برای جراحی های کولورکتال استفاده می شود. این نوع وضعیت فشار شدیدی را بر روی زانو وارد می کند. در حین قرارگیری، کارکنان جراحی باید بالشتک اضافی برای ناحیه زانو قرار دهند.
پوزیشن جراحی کلیه(kidney) از انواع پوزیشن های مهم بیمارستانی
پوزیشن کلیه که یکی دیگر از انواع پوزیشن جراحی بیمار است, شبیه به حالت جانبی (Lateral) است، با این تفاوت که شکم بیمار روی یک بالابر روی میز عمل قرار می گیرد که بدن را خم می کند تا به فضای خلفی صفاقی دسترسی پیدا کند. پد های کلیه در محل لیفت در زیر بیمار قرار می گیرد.
پوزیشن جراحی پرون(Prone)
در حالت رو به پائین یا Prone، بیمار سر خود را در حالت خنثی بدون خم شدن، اکستنشن یا چرخش بیش از حد قرار می دهد. زمانی که سر بیمار در خط وسط قرار دارد از پوزیشنر صورت استفاده می شود. حالت پرون اغلب برای جراحی های ستون فقرات و گردن، جراحی اعصاب، جراحی کولورکتال، جراحی عروق و ترمیم تاندون استفاده می شود.
فوم یا پوزیشنرهای ژله ای نیز ممکن است برای عمل های ستون فقرات استفاده شود. هنگامی که بیمار در حالت پرون است، فشار روی چشمها، گونهها، گوشها و سینه باید حفظ شود. حداقل چهار نفر از کارکنان جراحی باید در هنگام تبدیل بیمار به حالت پرون در دسترس باشند.
خطرات مرتبط با وضعیت پرون شامل افزایش فشارهای شکمی، خونریزی، سندرم کمپارتمان، آسیب های عصبی، آسیب های قلبی عروقی، آسیب های چشمی و آمبولی هوای وریدی است.
خرید نگهدارنده دست در پوزیشن پرون

پوزیشن لیتوتومی
پوزیشن جراحی لیتوتومی(Lithotomy)
در پوزیشن لیتوتومی، بیمار را میتوان در یک نگهدارنده پا به سبک چکمه یا حالت رکاب قرار داد. این پوزیشن انواع مختلفی دارد که شامل پایین، استاندارد، زیاد، بسیار زیاد است. این وضعیت معمولاً برای جراحی های زنان، کولورکتال، اورولوژی، پرینه یا لگن استفاده می شود.
خطراتی که برای یک بیمار در وضعیت لیتوتومی برای این عمل ایجاد میکند شامل شکستگی، آسیبهای عصبی، دررفتگی مفصل ران، آسیبهای عضلانی، آسیبهای فشاری و کاهش ظرفیت ریه است. هنگام قرار دادن بیمار در این وضعیت، کارکنان اتاق عمل باید از فشار کشیدگی بیش از حد باسن بیمار و تکیه دادن به داخل ران او اجتناب کنند.
رکاب های مورد استفاده در بیمار در این وضعیت باید حمایت و فشار را در مناطق وسیعی پخش کند.
توجه داشته باشید که حدالامکان انواع پوزیشن جراحی های دیگر را بررسی کنید تا از انتخاب مناسب ترین پوزیشن جراحی اطمینان حاصل کنید.
پوزیشن جراحی سیمز(Sim’s) از انواع پوزیشن جراحی بیمار
پوزیشن سیمز(Sim’s) تغییری از پوزیشن جانبی (Lateral) چپ است. بیمار معمولاً بیدار است و در پوزیشن یابی کمک می کند. در این پوزیشن بیمار به سمت چپ خود می غلتد.
برای نگه داشتن ایمن بیمار روی میز عمل از کمربند های بدن استفاده می شود. با صاف نگه داشتن پای چپ، بیمار ران چپ را به عقب می برد و پای راست را خم می کند. این نوع پوزیشن امکان دسترسی به مقعد را فراهم می کند.
پوزیشن جراحی لترال آنهوما (Lateral)
بیمار ممکن است در هنگام جراحی پشت، کولورکتال، کلیه و لگن در پوزیشن جانبی قرار گیرد. همچنین معمولاً در طی جراحی های قفسه سینه و گوش و حلق و بینی و جراحی مغز و اعصاب استفاده می شود. برخی از تغییرات در این وضعیت عبارتند از: وضعیت کلیه جانبی، قفسه سینه جانبی و جک نایف جانبی.
در حالت Lateral، بسته به سمت محل جراحی، بیمار ممکن است در سمت چپ یا راست خود قرار گیرد. یک بالش یا پوزیشنر سر باید زیر سر بیمار قرار داده شود و گوش وابسته پس از قرارگیری ارزیابی شود. تراز فیزیولوژیک ستون فقرات و گردن بیمار باید در طول عمل حفظ شود و یک مهار ایمنی باید در سراسر لگن بیمار محکم شود.
خطرات برای بیمار در پوزیشن جانبی شامل فشار به نقاطی در سمت وابسته بدن مانند گوش ها، شانه ها، دنده ها، باسن، زانوها و مچ پا و همچنین آسیب شبکه بازویی، جمع شدن وریدی، کاهش ظرفیت ریه و DVT است. در صورت نیاز باید از تشک یا رومیزی کاهنده فشار استفاده شود.

پوزیشن جراحی لترال

trendelenburgپوزیشن
پوزیشن جراحی ترندلنبورگ(Trendelenburg) از انواع پوزیشن جراحی
پوزیشن Trendelenburg که یکی از انواع پوزیشن جراحی بیمار است , به طور معمول برای جراحی های تحتانی شکم، کولورکتال، زنان و تناسلی، کاردیوورژن و قرار دادن کاتتر ورید مرکزی استفاده می شود. در این نوع وضعیت، بازوهای بیمار باید در کناره های خود جمع شوند و بیمار باید محکم شود تا از سر خوردن روی میز جراحی جلوگیری شود.
برای بیماران بسیار چاق باید از وضعیت Trendelenburg اجتناب شود و از پوزیشن های دیگری از انواع پوزیشن جراحی بیمار استفاده شود. خطراتی که برای بیمار در این وضعیت وجود دارد شامل کاهش ظرفیت ریه، کاهش حجم تهویه و کمپلیانس ریوی، تجمع وریدی به سمت سر بیمار و سر خوردن و برش پوست بیمار است.
پوزیشن جراحی ترندلنبورگ معکوس(Reverse Trendelenburg)
وضعیت معکوس ترندلنبورگ معمولاً برای جراحی های لاپاراسکوپی، کیسه صفرا، معده، زنان، چاقی و جراحی های سر و گردن استفاده می شود. خطرات برای بیمار در این نوع پوزیشن شامل ترومبوز ورید عمقی (DVT)، لغزش و برش، عصب پرینه و عصب تیبیال است. برای جلوگیری از سر خوردن بیمار روی میز جراحی و کاهش احتمال آسیب به اعصاب پرونئال و تیبیا در اثر خمیدگی پا یا مچ پا باید از تخته های پد دار استفاده کرد.
پوزیشن پارک بنچ(Park-Bench)
یکی از انواع پوزیشن جراحی بیمار که در جراحیهای مغز و اعصاب پرکاربرد است، پوزیشن پارک بنچ است. این وضعیت اغلب در جراحیهای ناحیه خلفی یا پشتی جمجمه مورد استفاده قرار میگیرد. در این پوزیشن، بیمار به صورت جانبی خوابانده میشود و ناحیهای که دچار ضایعه شده، رو به بالا قرار میگیرد. این حالت به جراح امکان دسترسی راحتتر و دقیقتر به ناحیه آسیبدیده را میدهد. پوزیشن پارک بنچ بهخصوص در مواردی کاربرد دارد که نیروی جاذبه باید به جراح کمک کند تا ضایعه در جای خود ثابت بماند.
برای انجام این پوزیشن، سر بیمار به سمت شانه مخالف ضایعه چرخانده میشود. با این حال، این چرخش نباید بیش از 30 درجه باشد. دلیل این محدودیت، جلوگیری از آسیب به عروق خونی و اعصاب موجود در ناحیه گردن است که میتوانند تحت فشار قرار بگیرند. بنابراین، توجه ویژهای به قرارگیری صحیح سر ضروری است. همچنین برای حمایت بهتر و جلوگیری از هرگونه حرکت ناخواسته بیمار، از تکیهگاههای جانبی مخصوص استفاده میشود تا پایداری و ایمنی بیمار در حین جراحی تضمین شود.
پوزیشن یابی بیمار بر اساس نوع جراحی
پوزیشن متفاوت بیمارانی که باید مورد استفاده قرار گیرند نیز به نوع جراحی بستگی دارد، با هدف ایجاد نوردهی بهینه و دسترسی به محل جراحی و حفظ راحتی بیمار، از جمله دلایل دیگر.
پوزیشن برای عمل های قلبی عروقی از انواع پوزیشن جراحی بیمارستانی
یکی از رایجترین پوزیشنهایی که برای جراحیهای قلبی عروقی استفاده میشود، پوزیشن سوپاین است. این نوع پوزیشن بهترین دسترسی ممکن به حفره قفسه سینه را فراهم میآورد. در جراحیهایی مانند بایپس عروق کرونری (CABG)، بیمار در حالت سوپاین قرار میگیرد و قفسه سینه از جلو در معرض دید جراح قرار میگیرد. برای تسهیل دسترسی به استخوان جناغ، یک رول در ناحیه بین کتفها قرار داده میشود تا با کشیدن گردن و بالا بردن شکاف جناغ، دید بهتری به ناحیه مورد نظر فراهم شود.
تعیین پوزیشن برای عمل های فمورال-پوپلیتئال از انواع پوزیشن جراحی
پوزیشن سوپاین برای جراحی بایپس فمورال-پاپلیتئال (Fem/Pop) از انواع پوزیشن جراحی است که در این نوع جراحی استفاده میشود. جراحی فمورال-پاپلیتئال برای بایپس شریانهای تنگ یا مسدود شده در نواحی بالاتر یا پایینتر از زانو انجام میشود. این بایپس جریان خون را به پا بازمیگرداند. معمولاً برای این نوع جراحی، لوازم جانبی میز جراحی مانند تخته FEM POP به میز جراحی متصل میشود تا پوشش تصویربرداری فلوروسکوپی داخلجراحی به ویژه در ناحیه پایین بدن افزایش یابد.
تعیین پوزیشن برای جراحی های سیستوسکوپی / اورولوژی / زنان و زایمان
انواع مختلف پوزیشن لیتوتومی بیشتر در جراحیهای سیستوسکوپی، اورولوژی و زنان استفاده میشود. در این نوع جراحیها، به دلیل نیاز به دسترسی دقیق به نواحی خاص بدن، انتخاب پوزیشن مناسب اهمیت زیادی دارد. در پوزیشن لیتوتومی، بیمار به پشت خوابیده و پاها به طور باز در وضعیت خاصی قرار میگیرند تا جراح دسترسی بهتری داشته باشد.
برای پشتیبانی از پاهای بیمار در حین جراحی، لوازم جانبی میز جراحی مانند رکابها، پوزیشنرهای تقسیمپا و نگهدارندههای پا به طور معمول استفاده میشوند. این تجهیزات به جراح کمک میکنند تا پاهای بیمار را در وضعیت مناسب نگه دارد و به او امکان میدهند که دسترسی به نواحی جراحی را به بهترین شکل ممکن داشته باشد. استفاده از این لوازم جانبی همچنین به راحتی بیمار در طول جراحی کمک کرده و باعث میشود که عمل به طور مؤثری پیش رود.
تعیین پوزیشن برای عمل های چشمی / گوش و حلق و بینی
پوزیشن سوپاین همراه با یکی از انواع پوزیشن جراحی رایج برای جراحیهای چشمپزشکی و گوش و حلق و بینی است. در این نوع جراحیها، بیمار به پشت خوابیده و سر او بهطور ویژه با یک لوازم جانبی سرپوش پشتیبانی میشود تا دید بهتری برای جراح فراهم گردد. این نوع پوزیشن به جراح این امکان را میدهد که به راحتی به نواحی حساس چشم و گوش و حلق و بینی دسترسی پیدا کند و عمل را با دقت بیشتری انجام دهد.
تعیین پوزیشن برای جراحی های چاقی / شکاف پا
یکی از انواع پوزیشن جراحی, پوزیشن لیتوتومی در حالت ترندلنبرگ معکوس است.پوزیشن لیتوتومی در حالت معکوس ترندلنبرگ بیشتر برای جراحیهای چاقی (باریاتریک) و جراحیهای با استفاده از تقسیم پاها (Split Leg) استفاده میشود. در این نوع پوزیشن، بیمار به پشت خوابیده و پاها در دو طرف بدن بهطور باز و بهطور جداگانه قرار میگیرند تا دسترسی به نواحی مورد نظر به راحتی امکانپذیر باشد. استفاده از پوزیشنرهای تقسیمپا این امکان را میدهد که بهطور دقیق به نواحی مختلف بدن دسترسی پیدا کرده و جراحی بهطور مؤثر و با دقت انجام شود.
تعیین پوزیشن برای عمل های کلیه و قفسه سینه
تغییر پوزیشن لترال همراه با بالا بردن کلیه (فلکسیون) از انواع پوزیشن جراحی است که بیشتر در جراحیهای کلیه و قفسه سینه به کار میرود. این پوزیشن به جراح این امکان را میدهد که به راحتی به نواحی مورد نظر دسترسی پیدا کرده و عمل جراحی را با دقت بیشتری انجام دهد. پوزیشنرهای جانبی و آرم برد برای قرار دادن بیمار در وضعیت مناسب و ایمن استفاده میشوند. همچنین، پشت سر و تسمههای مهار برای ثابت نگه داشتن بیمار در طول عمل جراحی ضروری هستند.
استفاده از این تجهیزات باعث میشود که بیمار در طول جراحی احساس راحتی کند و جراح بتواند عمل را با دقت بالا پیش ببرد. این پوزیشن از انواع پوزیشنهای جراحی است که در عملهای حساس و پیچیده، به ویژه در جراحیهای کلیه و قفسه سینه، بسیار اهمیت دارد.
خرید آرم برد
خرید کمربند مهار کننده
تعیین پوزیشن برای عمل های ارتوپدی
بسته به نوع عمل، میتوان از پوزیشنهای مختلفی برای عمل های ارتوپدی استفاده کرد. پوزیشن های متداول شامل خوابیدن به پشت با اتصالات اضافی برای کشش اندام تحتانی است. چنین عمل هایی شامل آرتروسکوپی مفصل ران و جایگزینی قدامی لگن است. سایر جراحی های معمول ارتوپدی از پوزیشن فاولر که یکی از انوع پوزیشن جراحی بیمار برای جراحی های آرتروسکوپی شانه استفاده می کنند.
تعیین پوزیشن برای عمل های شانه
پوزیشن فاولر یکی از انواع پوزیشن جراحی بیمار است که معمولاً برای عمل های آرتروسکوپی شانه استفاده می شود. میزهای جراحی ممکن است برای قرار دادن بیماران در وضعیت نشسته و یا لوازم جانبی صندلی شانه به عنوان جایگزین استفاده شود. بیمار در حالت خوابیده روی میز عمل قرار می گیرد و بیهوشی عمومی داخل تراشه القا می شود.
لوله داخل تراشه باید به سمت طرف مقابل دهان چسبانده شود تا در صورت نیاز از دسترسی آسان به راه هوایی در طول عمل اطمینان حاصل شود. پس از القاء، از ماسک های فوم محافظ صورت و یا پشتیبان های سر برای محافظت از چشم در طول عمل استفاده می شود. بیمار همراه با کارکنان بیهوشی به پوزیشن عمودی منتقل می شود تا اطمینان حاصل شود که بیمار در طول این پوزیشنینگ دچار افت فشار خون نمی شود.
پوزیشن جراحی تیروئید یا رمپ اینتوبیوشن
لوله گذاری داخل تراشه نیاز به پوزیشن بهینه سر و گردن دارد.
در افراد چاق، پوزیشن معمولی شیب دار ممکن است شرایط مناسب لوله گذاری را فراهم نکند.
پوزیشن جدید، شرایط لولهگذاری بهتر، نمای حنجره را بهبود بخشید و نیاز به جابجایی بیماران را در حین قرار دادن لارنگوسکوپ از بین می برد و باعث می شود در افراد دیفیکالت اینتوبیشن متخصص بیهوشی به راحتی بتواند مریض را اینتوبه کند
:منابع
1 Phillips, N. F. (2004). Berry & Kohn’s operating room technique (10th ed.). St. Louis, MO: Mosby; St-Arnaud, D., & Paquin, M. (2008). Safe Positioning for Neurosurgical Patients. AORN Journal, 87 (6), 1156-1172. doi:10.1016/j.aorn.2008.03.004
2 Guideline for positioning the patient. (2017). AORN Journal, 105 (4), P8-P10. doi:10.1016/s0001-2092(17)30237-5
3 Rothrock, J. C. (2011). Alexander’s care of the patient in surgery (14th ed.). St. Louis, MO: Mosby.
4 Patient positioning during anesthesia: Supine position. (2016, December 20). Retrieved from
http://www.clinicalpainadvisor.com/anesthesiology/patient-positioning-during-anesthesia-supine-position/article/582929
دیدگاهی در مورد “انواع پوزیشن های جراحی بیمار”
بسیار جامع و کامل توضیح دادین بسیار ممنونم
خوشحالیم که رضایت داشتید لطفا از مطالب دیگر نیز دیدن فرمائید