ترومبوز چیست؟- علت ها علائم و روش های درمانی انواع ترومبوز ها

ترومبوز چیست

ترومبوز چیست؟ ترومبوز به ایجاد لخته خونی در داخل رگ‌ها گفته می‌شود که می‌تواند جریان خون را مختل کرده و منجر به عوارض خطرناکی مانند سکته مغزی، حمله قلبی یا آمبولی ریه شود. این حالت معمولاً در رگ‌های عمقی پا (DVT) یا عروق مغزی و قلبی رخ می‌دهد و عواملی مانند بی‌تحرکی طولانی‌مدت، جراحی، بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف برخی داروها در بروز آن نقش دارند. شناخت علائم اولیه و درمان سریع ترومبوز برای پیشگیری از عوارض جدی آن بسیار حیاتی است.

انواع ترومبوز چیست؟  

ترومبوز به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: ترومبوز سیاهرگی(وریدی) و ترومبوز سرخرگی(شریانی). ترومبوز وریدی زمانی رخ می‌دهد که لخته خونی در وریدها تشکیل شود و می‌تواند به شرایطی مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریه (PE) منجر شود. از سوی دیگر، ترومبوز شریانی زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خونی در شریان‌ها ایجاد شود، که ممکن است باعث سکته مغزی یا حمله قلبی شود.

در ترومبوز وریدی، لخته‌ها معمولاً در وریدهای عمقی پاها یا لگن تشکیل می‌شوند و می‌توانند به ریه‌ها منتقل شده و آمبولی ریه ایجاد کنند. ترومبوز شریانی اغلب ناشی از تصلب شرایین است، وضعیتی که در آن پلاک‌های چربی در دیواره‌های شریانی تجمع می‌یابند و منجر به تشکیل لخته می‌شوند. این لخته‌ها می‌توانند جریان خون به اندام‌ها را مسدود کرده و باعث ایسکمی یا نکروز بافتی شوند.

درمان ترومبوز بسته به نوع و محل آن متفاوت است. برای ترومبوز وریدی، معمولاً از داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از رشد لخته و پیشگیری از عوارض استفاده می‌شود. در موارد ترومبوز شریانی، درمان ممکن است شامل داروهای ضدپلاکت، داروهای ضدانعقاد یا روش‌های مداخله‌ای مانند آنژیوپلاستی باشد.

 ترومبوز ورید عمقی 

ترومبوز ورید عمقی (DVT) وضعیتی است که در آن لخته خونی (ترومبوس) در یکی از وریدهای عمقی بدن، معمولاً در پاها یا لگن، تشکیل می‌شود. این لخته می‌تواند جریان خون را مسدود کرده و باعث درد، تورم، قرمزی و احساس گرما در ناحیه مبتلا شود. با این حال، در برخی موارد، DVT ممکن است بدون علائم واضحی رخ دهد.

یکی از خطرناک‌ترین عوارض DVT، آمبولی ریه (PE) است؛ زمانی که بخشی از لخته جدا شده و به ریه‌ها منتقل می‌شود، که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. عوامل خطر برای DVT شامل بی‌تحرکی طولانی‌مدت (مانند سفرهای طولانی یا بستری بودن)، جراحی‌های اخیر، بارداری، مصرف داروهای هورمونی، چاقی، سیگار کشیدن، سن بالا و سابقه خانوادگی لخته‌های خونی است.

تشخیص DVT معمولاً با استفاده از سونوگرافی داپلر انجام می‌شود. درمان شامل داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از رشد لخته و پیشگیری از عوارض است. در برخی موارد، از جوراب‌های فشاری یا روش‌های مداخله‌ای برای بهبود جریان خون استفاده می‌شود. پیشگیری از DVT با حفظ فعالیت بدنی، اجتناب از بی‌تحرکی طولانی‌مدت و مدیریت عوامل خطر امکان‌پذیر است.

بیشتر بخوانید: لخته شدن خون چیست و چه خطراتی به همراه دارد؟

ترومبوز مغزی 

ترومبوز مغزی، به‌ویژه ترومبوز وریدی سینوس‌های مغزی (CVST)، وضعیتی نادر اما جدی است که در آن لخته خونی در وریدهای مغز یا سینوس‌های وریدی دورال تشکیل می‌شود. این لخته‌ها مانع از تخلیه مؤثر خون از مغز می‌شوند و باعث افزایش فشار داخل جمجمه، تورم بافت مغزی و در برخی موارد خونریزی می‌گردند. علائم CVST می‌توانند شامل سردرد شدید، تاری دید، تشنج، ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها، اختلال در گفتار و در موارد شدید، کاهش سطح هوشیاری یا کما باشند.

عوامل خطر برای ترومبوز مغزی شامل اختلالات انعقادی (مانند ترومبوفیلی)، بیماری‌های التهابی مزمن (مانند لوپوس یا بیماری بهجت)، بارداری و دوره پس از زایمان، مصرف داروهای ضدبارداری حاوی استروژن، عفونت‌های گوش، بینی و گلو، و چاقی می‌باشند. تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی همراه با ونوگرافی مغزی انجام می‌شود. درمان شامل استفاده از داروهای ضدانعقاد (مانند هپارین با وزن مولکولی پایین) برای جلوگیری از رشد لخته و پیشگیری از عوارض بیشتر است. در برخی موارد، درمان‌های پیشرفته‌تری مانند ترومبولیز یا ترومبکتومی مکانیکی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. پیش‌آگهی بیماران با تشخیص و درمان به‌موقع معمولاً خوب است، اما در صورت تأخیر در درمان، خطر عوارض جدی و حتی مرگ افزایش می‌یابد.

آیا ترومبوز مغزی خطرناک است

بله، ترومبوز مغزی یا ترومبوز سینوس‌های وریدی مغزی (CVST) می‌تواند یک وضعیت خطرناک باشد. اگرچه در بسیاری از موارد با تشخیص و درمان به‌موقع، پیش‌آگهی خوبی دارد، اما در برخی شرایط می‌تواند منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ شود.

• مرگ‌ومیر کوتاه‌مدت: مطالعات نشان داده‌اند که میزان مرگ‌ومیر در ۳۰ روز اول پس از تشخیص CVST حدود ۳ تا ۵ درصد است.

• مرگ‌ومیر بلندمدت: در مجموع، میزان مرگ‌ومیر در بیماران مبتلا به CVST حدود ۹ تا ۱۰ درصد گزارش شده است.

• عوامل خطر برای عوارض شدید: عوامل مانند کما، اختلالات ذهنی، خونریزی داخل مغزی، ترومبوز در وریدهای عمقی مغزی، عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی و سرطان می‌توانند خطر مرگ‌ومیر یا ناتوانی شدید را افزایش دهند. Wikipedia

با درمان مناسب، بسیاری از بیماران مبتلا به CVST بهبود می‌یابند. مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۸۸ درصد از بیماران به بهبودی کامل یا تقریبی دست می‌یابند.

ترومبوز یا آمبولی ریه

ترومبوز یا آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) وضعیتی جدی و تهدیدکننده حیات است که در آن لخته خونی (ترومبوس) از وریدهای عمقی، معمولاً در پاها، جدا شده و از طریق جریان خون به ریه‌ها منتقل می‌شود، جایی که می‌تواند شریان‌های ریوی را مسدود کند. این انسداد می‌تواند منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به بدن، آسیب به بافت ریه و در موارد شدید، مرگ ناگهانی شود. علائم آمبولی ریه شامل تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه که با تنفس عمیق تشدید می‌شود، سرفه (گاهی همراه با خون)، تپش قلب سریع، سرگیجه یا غش کردن است. در صورت مشاهده این علائم، مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است.

عوامل خطر برای ترومبوز یا آمبولی ریه شامل بی‌تحرکی طولانی‌مدت (مانند سفرهای طولانی یا بستری بودن)، جراحی‌های اخیر، شکستگی استخوان‌ها، بارداری و دوره پس از زایمان، مصرف داروهای هورمونی (مانند قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن)، چاقی، سیگار کشیدن، سن بالا، سابقه خانوادگی لخته‌های خونی و بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان یا نارسایی قلبی است.

تشخیص آمبولی ریه معمولاً با استفاده از تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن آنژیوگرافی ریه (CTPA) یا اسکن تهویه/پرفیوژن (V/Q scan) انجام می‌شود. درمان شامل داروهای ضدانعقاد برای جلوگیری از رشد لخته و پیشگیری از عوارض بیشتر است. در برخی موارد، از داروهای ترومبولیتیک برای حل کردن لخته یا روش‌های مداخله‌ای مانند ترومبکتومی استفاده می‌شود. پیشگیری از آمبولی ریه با حفظ فعالیت بدنی، اجتناب از بی‌تحرکی طولانی‌مدت، استفاده از جوراب‌های فشاری و مدیریت عوامل خطر امکان‌پذیر است.

بیشتر بخوانید: آمبولی ریه: علائم هشداردهنده، تشخیص سریع و روش‌های درمانی

تفاوت ترومبوز و آمبولی چیست؟

ترومبوز و آمبولی هر دو به انسداد جریان خون در رگ‌ها مربوط می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی در منشأ، ماهیت و پیامدهای آن‌ها وجود دارد.

ترومبوز چیست؟

ترومبوز به تشکیل لخته خونی (ترومبوس) در داخل یک رگ خونی اشاره دارد که معمولاً در محل آسیب‌دیده یا ناحیه‌ای با جریان خون کند ایجاد می‌شود. این لخته‌ها می‌توانند در وریدها (مانند ترومبوز ورید عمقی یا DVT) یا شریان‌ها (مانند ترومبوز شریانی که ممکن است منجر به سکته قلبی یا مغزی شود) تشکیل شوند. ترومبوز معمولاً در محل خود باقی می‌ماند و می‌تواند جریان خون را در آن ناحیه مسدود کند.

آمبولی چیست؟

آمبولی زمانی رخ می‌دهد که یک ماده (مانند لخته خونی، حباب هوا، چربی یا توده‌ای از سلول‌های سرطانی) از محل اصلی خود جدا شده و از طریق جریان خون به بخش دیگری از بدن منتقل می‌شود، جایی که می‌تواند رگ‌های خونی را مسدود کند. به عنوان مثال، آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خونی از پا جدا شده و به ریه‌ها منتقل می‌شود، که می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.

علائم ترومبوز چیست؟

ترومبوز ورید عمقی (DVT)

این نوع ترومبوز معمولاً در وریدهای عمقی پاها یا لگن رخ می‌دهد و علائم آن عبارتند از:

• تورم یک‌طرفه: تورم ناگهانی در یک پا، به‌ویژه در ناحیه ساق یا ران.

• درد یا حساسیت: احساس درد، کرامپ یا حساسیت در ناحیه مبتلا، که معمولاً هنگام ایستادن یا راه رفتن تشدید می‌شود.

• گرم‌شدن پوست: احساس گرما در ناحیه آسیب‌دیده.

• قرمزی یا تغییر رنگ پوست: پوست ممکن است قرمز یا تیره شود.

• ورم و برجستگی در رگ‌ها: رگ‌های سطحی ممکن است متورم و قابل لمس شوند.

در برخی موارد، DVT بدون علائم قابل توجهی رخ می‌دهد که به آن “DVT خاموش” گفته می‌شود.

 آمبولی ریه (PE)

اگر لخته خونی از محل اولیه خود جدا شده و به ریه‌ها منتقل شود، می‌تواند باعث آمبولی ریه شود. علائم آن عبارتند از:

• تنگی نفس ناگهانی: احساس تنگی نفس شدید و ناگهانی.

• درد قفسه سینه: درد تیز و سوزشی در قفسه سینه، که ممکن است با تنفس عمیق تشدید شود.

• سرفه ناگهانی: سرفه‌ای که ممکن است با خلط خونی همراه باشد.

• تپش قلب سریع: ضربان قلب سریع یا نامنظم.

• سبکی سر یا غش کردن: احساس سبکی سر یا از دست دادن هوشیاری.

آمبولی ریه یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد. Blood Clots

 ترومبوز مغزی (CVST)

در این نوع ترومبوز، لخته در وریدهای مغزی تشکیل می‌شود و علائم آن شامل:

• سردرد شدید و ناگهانی: سردردی که به‌طور ناگهانی و شدید بروز می‌کند.

• تغییرات بینایی: تاری دید یا دوبینی.

• اختلال در تکلم یا بلع: مشکلات در صحبت کردن یا بلعیدن.

• ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها: احساس ضعف یا بی‌حسی در یک یا چند اندام.

• تهوع یا استفراغ: احساس تهوع یا استفراغ بدون دلیل مشخص.

• تشنج: بروز تشنج در برخی موارد.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

علت بروز ترومبوز چیست؟

علت بروز ترومبوز ورید عمقی (DVT)

ترومبوز ورید عمقی معمولاً در وریدهای عمقی پاها یا لگن رخ می‌دهد و عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به آن را افزایش دهند:

• عدم تحرک طولانی‌مدت: مانند بی‌حرکتی پس از جراحی، بستری شدن در بیمارستان یا سفرهای طولانی‌مدت.

• سابقه خانوادگی یا شخصی لخته‌های خون: وجود سابقه DVT یا آمبولی ریه در فرد یا خانواده.

• بیماری‌های مزمن: مانند سرطان، بیماری‌های قلبی، دیابت و فشار خون بالا.

• چاقی: افزایش وزن می‌تواند فشار بر رگ‌ها را افزایش دهد.

• استفاده از داروهای هورمونی: مانند قرص‌های ضدبارداری یا درمان هورمونی جایگزین.

• سن بالا: خطر DVT با افزایش سن افزایش می‌یابد.

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند لخته شدن خون را افزایش دهد.

• بارداری: به‌ویژه در سه‌ماهه سوم یا پس از زایمان.

بیشتر بخوانید:ترومبوز ورید عمقی (DVT): علائم، علل، درمان

 علت بروز ترومبوز مغزی (CVST)

ترومبوز سینوس‌های وریدی مغزی یک وضعیت نادر است که در آن لخته خون در رگ‌های مغز تشکیل می‌شود. عوامل خطر آن عبارتند از:

• اختلالات انعقادی ارثی: مانند جهش‌های ژنی فاکتور V لیدن یا کمبود پروتئین C، S یا آنتی‌ترومبین.

• بیماری‌های التهابی مزمن: مانند لوپوس، بیماری کرون یا بیماری بهجت.

• سندرم نفروتیک: وضعیتی که در آن پروتئین زیادی از ادرار دفع می‌شود.

• عفونت‌ها: مانند مننژیت یا عفونت‌های سینوسی.

• تروما یا جراحی در ناحیه سر و گردن: که می‌تواند به رگ‌های مغزی آسیب برساند.

• استفاده از داروهای هورمونی: مانند قرص‌های ضدبارداری یا درمان هورمونی جایگزین.

• بارداری و دوره پس از زایمان: که خطر تشکیل لخته خون را افزایش می‌دهد.

• چاقی و کم‌آبی بدن: که می‌تواند خطر CVST را افزایش دهد.

علت بروز آمبولی ریه

1. ترومبوز ورید عمقی (DVT): شایع‌ترین علت آمبولی ریه است. لخته خون در وریدهای عمقی پا یا سایر اندام‌ها می‌تواند جدا شده و به ریه‌ها منتقل شود.

2. آمبولی چربی: در اثر شکستگی‌های شدید استخوان، به‌ویژه استخوان‌های بلند مانند ران یا ساق، چربی موجود در مغز استخوان می‌تواند وارد جریان خون شده و به ریه‌ها برسد.

3. آمبولی هوا: ورود حباب‌های هوا به جریان خون، که ممکن است در اثر جراحی‌های خاص یا آسیب به رگ‌ها رخ دهد.

4. آمبولی مایع آمنیوتیک: در دوران بارداری، مایع آمنیوتیک می‌تواند وارد جریان خون مادر شده و به ریه‌ها برسد.

5. آمبولی توموری: سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومورهای بدخیم جدا شده و به ریه‌ها منتقل شوند.

آیا ترومبوز قابل درمان است؟

بله، ترومبوز قابل درمان است. درمان ترومبوز به نوع و محل لخته خون بستگی دارد و معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی، روش‌های تهاجمی و تغییرات در سبک زندگی می‌شود.

 داروهای ضدانعقاد خون (Anticoagulants)

داروهای ضدانعقاد خون یا رقیق‌کننده‌های خون، برای جلوگیری از گسترش لخته و پیشگیری از تشکیل لخته‌های جدید تجویز می‌شوند. این داروها معمولاً برای مدت ۳ تا ۶ ماه یا بیشتر مصرف می‌شوند. داروهایی مانند هپارین، وارفارین، ریواروکسابان و آپیکسابان از جمله این داروها هستند.

 داروهای ترومبولیتیک (Clot-busting Drugs)

در موارد شدیدتر، مانند لخته‌های خون در نواحی حیاتی، ممکن است از داروهای ترومبولیتیک برای حل کردن لخته استفاده شود. این داروها به‌ویژه در مواقع اورژانسی مانند سکته مغزی یا حمله قلبی کاربرد دارند. Cleveland Clinic

 جوراب‌های فشاری (Compression Stockings) و دستگاه کامپرشن تراپی

جوراب‌های فشاری به کاهش تورم و درد کمک کرده و از بروز سندرم پساترمبوزی (PTS) جلوگیری می‌کنند. این جوراب‌ها فشار یکنواختی را در سراسر پا اعمال می‌کنند تا جریان خون را بهبود بخشند.

 روش‌های تهاجمی

در موارد شدید یا زمانی که درمان‌های دارویی مؤثر نباشند، ممکن است از روش‌های تهاجمی مانند ترومبولیز (حل کردن لخته با دارو)، ترومبکتومی (برداشتن لخته با جراحی) یا استفاده از فیلتر وریدی (IVC) برای جلوگیری از حرکت لخته به ریه‌ها استفاده شود.

 تغییرات در سبک زندگی

فعالیت بدنی منظم، حفظ وزن سالم، ترک سیگار و استفاده از جوراب‌های فشاری می‌تواند در پیشگیری از ترومبوز و بهبود وضعیت بیماران مؤثر باشد. Wikipedia

بیشتر بخوانید: درمان قطعی DVT در منزل

دستگاه فشرده سازی DVT برای چه افرادی مناسب است؟

این دستگاه برای افرادی که تمام روز در وضعیت درازکش قرار دارند، سالمندان، و حتی جهت کاهش ورم پا در بارداری استفاده می شود. چرا که به مرور زمان، عدم تحرک این افراد باعث می شود لخته هایی از خون در رگ های پا ایجاد شود و اگر این لخته خون به سمت اعضای حیاتی بدن همچون قلب حرکت کند، این افراد با خطر مرگ مواجه خواهند شد. علاوبرآن جوراب پنوماتیک می تواند برای بهبود مشکلات غدد لنفاوی در بیماران مورد استفاده قرار می گیرد.

ورزشکارانی که دچار گرفتگی عضلات پا می شوند جهت ریکاوری و رفع گرفتگی عضلات پا می توانند از پمپ دی وی تی به همراه جوراب پنوماتیک استفاده کنند.

نحوه استفاده از جوراب پنوماتیک چگونه است ؟

استفاده اصولی از جوراب پنوماتیک به همراه پمپ فشار دی ویتی تاثیر بسیار زیادی در بهبود و تسریع روند درمانی عارضه ترمبوز وروید عمقی در افراد دارد، جهت استفاده از جوراب پنوماتیک در خانه پیروی از مراحل زیر به شما کمک بسیار زیادی می‌کند.

• ابتدا لوله های پلاستیکی انتقال دهنده هوا از پمپ هوا به جوراب ها متصل می کنیم. سپس پاها را داخل قسمت جورابی شکل کرده و زیپ آن را می بندیم.
• در نهایت مطابق با برنامه ای که به دستگاه پمپ دی وی تی داده می شود، قسمت جورابی شکل به طور متناوب باد شده و سپس خالی می شود.
• فرآیند باد شدن جوراب درحالت های مختلفی انجام می شود تا با ایجاد فشار مناسب، همه قسمت های پا تحت ماساژ قرارگیرند.
• این کار باعث می شود فشار تنها در یک نقطه از پا نباشد بلکه دستگاه پمپ دی وی تی تلاش می کند همه نواحی مختلف پا تحت ماساژ قرار گیرند.

درنهایت این کار باعث می شود گردش خون در پا افزایش یافته و از ایجاد آمبولی و لخته خون در رگ جلوگیری شود، علاوبرآن این دستگاه می تواند با عملکردی که از خود نشان می دهد، گرفتگی عضلات پا را نیز بهبود دهد.

طول درمان ترومبوز ورید عمقی چقدر است

طول درمان ترومبوز ورید عمقی (DVT) با توجه به مواردی همانند شدت بیماری افراد و پاسخ درمان بیمار به روش درمانی، برای هر فرد متفاوت است. به طور کلی، درمان عارضه ترمبوز ورید عمقی یا دی وی تی معمولاً برای مدت 3 تا 6 ماه ادامه می‌یابد. در برخی موارد، بسته به ریسک‌های خاص و وضعیت بالینی بیمار، درمان ممکن است طولانی‌تر یا کوتاه‌تر باشد.

پزشک متخصص می‌تواند بر اساس وضعیت خاص شما برنامه درمانی مناسب را تعیین کند. مهم است که توصیه‌های پزشک را به دقت دنبال کنید و دوره‌های معاینه و پیگیری را جدی بگیرید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم ؟

اگر علائمی از عارضه ترومبوز دارید، باید هر چه سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید. علائم هشدار دهنده و علامت آمبولی ریوی شامل موارد زیر است:

• تنگی ناگهانی نفس
• درد یا ناراحتی در قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن عمیق یا هنگام سرفه شدن بدتر می شود.
• احساس سبك سر یا سرگیجه یا غش كردن
• نبض سریع
• مشاهده لخته‌های خونی در سرفه

درصورتی مشاهده حتی یکی از موارد فوق برای بررسی‌ها و آزمایشات بیشتر بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.

سخن پایانی

ترومبوز ورید عمقی (DVT) یکی از مشکلات جدی است که به علت تشکیل لخته‌های خونی در وریدهای عمیق پاها ایجاد می‌شود و می‌تواند به مشکلاتی نظیر آمبولی ریه منجر شود. شناخت علائم، عوامل خطر، و روش‌های پیشگیری و درمان این عارضه، می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش خطرات و بهبود کیفیت زندگی افراد ایفا کند.

در این محتوا ما به بررسی علائم، علت و روش‌هایی که در بهبود این عارضه نقش دارند، پرداختیم. امیدواریم این محتوا به شما در شناخت کامل این DVT کمک کرده باشد. شما می‌توانید جهت خرید و اطلاع از قیمت دستگاه پمپ DVT به همراه جوراب پنوماتیک با کارشناسان شرکت فراهوش الکترومکانیک آرسام با برند آنهوما در تماس باشید.