زخم بستر چیست و چرا توجه به آن اهمیت دارد؟ زخم بستر، که به آن زخم فشاری نیز گفته میشود، نوعی آسیب پوستی است که به دلیل فشار مداوم بر روی نواحی خاصی از بدن، به ویژه در افرادی که به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار دارند، ایجاد میشود. این زخمها نه تنها میتوانند دردناک و ناراحتکننده باشند، بلکه در صورت عدم مراقبت صحیح، میتوانند به عفونتها و عوارض جدیتری منجر شوند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روشهای پیشگیری از زخم بستر خواهیم پرداخت تا بتوانیم به این مسئله مهم توجه بیشتری داشته باشیم و از سلامت خود و عزیزانمان مراقبت کنیم.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر، که به نامهای آسیب فشاری و زخم فشاری نیز شناخته میشود، زمانی ایجاد میشود که فشار مداوم یا کششی زیاد بر ناحیهای از پوست وارد میآید و موجب کاهش جریان خون به بافتها میشود. این آسیبها معمولاً در نواحی استخوانی مانند پاشنهها، کتفها، باسن و ستون فقرات رخ میدهند. فشار، سایش و کشش پوست از عوامل اصلی ایجاد زخم بستر هستند. افرادی که به دلیل محدودیت حرکتی قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
برای افرادی که از ویلچر استفاده می کنند، زخم بستر اغلب روی پوست این نواحی ایجاد می شود:
- دنبالچه یا باسن.
- تیغه های شانه و ستون فقرات.
- پشت بازوها و پاها جایی که روی صندلی قرار می گیرند.
افرادی که باید در رختخواب بمانند، زخم بستر ممکن است در موارد زیر ایجاد شود:
- پشت یا کناره های سر.
- تیغه های شانه.
- باسن، کمر یا دنبالچه.
- پاشنه، مچ پا و پوست پشت زانو.
اگر علائم هشداردهنده زخم بستر را مشاهده کردید، موقعیت خود را تغییر دهید تا فشار روی آن ناحیه کاهش یابد. اگر این ناحیه طی 24 تا 48 ساعت بهبود نیافت، با متخصص مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید.
در صورت مشاهده علائم عفونت فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. اینها عبارتند از تب، تخلیه زخم یا زخمی که بوی بدی دارد و همچنین گرمی یا تورم اطراف زخم.
زخم بستر بعد از چند روز ایجاد میشود؟
زخم بستر بیشتر در افرادی که قادر به تغییر موقعیت بدن خود نیستند یا بیشتر وقت خود را در تخت یا صندلی سپری میکنند، ایجاد میشود. این وضعیت معمولاً در افرادی با بیماریهای خاص مانند فلج مغزی-نخاعی، بیماریهای مزمن، پیری یا ضعف عضلانی شایعتر است. فشار مداوم و محدودیت حرکت باعث آسیب به پوست و بافتهای زیرین میشود و زخم بستر میتواند به سرعت پیشرفت کند. اگرچه بسیاری از این زخمها با درمان بهبود مییابند، برخی ممکن است هرگز به طور کامل درمان نشده و تبدیل به مشکلات جدیتری شوند.

علت ایجاد زخم بستر
زخم بستر به علت فشار روی پوست که جریان خون را به پوست محدود میکند، ایجاد میشود. محدودیت حرکت میتواند پوست را آسیبپذیر کند. موارد زیر میتوانند باعث ایجاد زخم بستر شوند:
فشار
فشار ثابت در هر بخشی از بدن شما میتواند خونرسانی به بافتها را کاهشدهد. جریان خون برای انتقال اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافتها ضروری است. قطع جریان خون بیش از ۳ ساعت باعث آسیب پوست و بافتهای مجاور و در نهایت مرگ سلولی میشود. برای افراد با محدودیت حرکت، این نوع فشار در مناطقی از پوست روی استخوان که به طور کامل با عضلات یا چربی پوشیده نشدهاند مانند ستون فقرات، دنبالچه، کمربند شانهای، باسن، پاشنه و آرنج، اتفاق میافتد.
اصطکاک
اصطکاک هنگامی رخ میدهد که پوست بر روی لباس یا ملافه کشیدهشود که میتواند پوست شکننده را آسیبپذیرتر کند، به خصوص اگر پوست مرطوب نیز باشد.
تنش برشی
تنش برشی زمانی رخ میدهد که دو سطح در جهت مخالف یکدیگر حرکت کنند. به عنوان مثال، هنگامی که سر یک تخت بالا برده شده و شیبدار است، شما میتوانید به پایین سر بخورید. همانطور که دنبالچه به پایین حرکت میکند، پوست مجاور استخوان ممکن است در جای خود بماند (به نوعی در جهت مخالف یکدیگر حرکت میکنند).
مراحل زخم بستر چیست؟
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی از یک سیستم مرحله بندی شدت زخم فشاری استفاده می کنند.
مرحله 1 زخم بستر
پوست در مرحله 1 دست نخورده باقی می ماند و جدا نمی شود. ممکن است تغییر رنگ همراه با حساسیت و درد وجود داشته باشد. پوست آسیب دیده ممکن است سردتر یا گرمتر از پوست اطراف آن به نظر برسد. در صورت لمس، پوست مانند پوست سالم روشن نمی شود.
مرحله 2 زخم بستر
در مرحله 2، ممکن است مقداری از پوست از بین برود یا آسیب ببیند. این ناحیه رنگ مایل به زرد یا قرمز به خود می گیرد. ممکن است شبیه یک تاول باشد. زخم بستر مرحله 1 و 2 معمولاً منجر به مرگ نمی شود.
مرحله 3 زخم بستر
زخمهای بستر مرحله 3 عمیقاً فرو میروند و اغلب پوست را جدا میکنند و احتمالاً مقداری از بافت چربی را در معرض دید قرار میدهند. ناحیه آسیب دیده ممکن است شبیه یک دهانه باشد و بافت مرده ممکن است شروع به جمع شدن کند. زخم بستر مرحله 3 باعث مرگ نمی شود مگر اینکه یک بیماری زمینه ای از قبل موجود را تشدید کند.
مرحله 4 زخم بستر
در مرحله 4، زخم فشاری با از دست دادن بافت نرم در مقیاس بزرگ مشخص می شود. به لایه های سالم پوست نفوذ می کند. ممکن است پوست از هم جدا شود تا استخوان یا بافت عضلانی نمایان شود. در عمیق ترین فرورفتگی های زخم باز، پوست مرده معمولاً زرد مایل به قهوه ای به نظر می رسد.
اگر زخم بستر تا رسیدن به مرحله 4 درمان نشود، احتمال مرگ وجود دارد. متأسفانه، مرگ و میر ناشی از زخم بستر درمان نشده در خانه های سالمندان و سایر مراکز مراقبتی بسیار رایج است و این به طور بالقوه می تواند نوعی سوء استفاده به دلیل سهل انگاری باشد.
عوارض زخم بستر در افراد
زخم بستر خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی بالقوه تهدید کننده زندگی مانند سلولیت و سپتی سمی را افزایش می دهد. ممکن است دچار سپسیس شوید یا نیاز به قطع عضو داشته باشید. در سراسر جهان، زخم بستر هر سال منجر به مرگ بیش از 24000 نفر می شود.
- برخی از افراد مجاری سینوسی ایجاد می کنند، که مجاری هستند که آسیب زخم فشاری را به ساختارهای عمیق تر در بدن شما متصل می کنند. بسته به اتصال مجرای سینوسی، ممکن است ایجاد شود:
- باکتری در جریان خون شما (باکتریمی)، که می تواند منجر به مننژیت باکتریایی یا اندوکاردیت شود.
- عفونت های استخوانی (استئومیلیت) یا عفونت های مفصلی (آرتریت سپتیک).
- عفونت های استرپتوکوک گروه A، از سلولیت تا فاسییت نکروزان (بیماری گوشتخوار).
روش های پیشگیری از زخم بستر در سالمندان و افراد کم تحرک
با این مراحل می توانید به توقف زخم بستر در بیماران کم تحرک و افراد سالمند حتی در محیط خانه کمک کنید، روشهای پیشگیری و درمان زخم بستر سالمندان و افراد کم تحرک در محیط خانه به شرح زیر است:
- کم کردن فشار موضعی
- نگه داشتن پوست به صورت تمیز و خشک
- استفاده از دستگاه های پنوماتیک
- هر دو ساعت یک بار تغییر وضعیت بیمار به صورتی که بیمار در حالت خوابیده به پشت، به سمت راست، سمت چپ و روی شکم بیش از دو ساعت قرار نگیرد.
- استفاده کردن از تشک های مواج که ازهوا، آب پر شده یا ژله ای است
- بررسی دقیق محل های مستعد به زخم فشاری و ماساژ دادن ناحیه قبل از درگیری ( بعد از درگیری به هیچ وجه آن نقاط را تا درمان کامل ماساژ ندهید )
- استفاده از اقلام مانند دستگیره ضد فشار بین زانویی یا بالشت پاشنه پا یا مچ پا برای جلوگیری زخم در اثر فشار در ناحیه های خاص
موارد فوق تاثیر بسیار زیادی در جلوگیری از ایجاد زخم بستر در افراد سالمند و کم توان دارند.
بهترین و سریعترین درمان زخم بستر
شما یا یک مراقب ممکن است بتوانید مرحله 1 یا 2 زخم بستر را درمان کنید. برای مراحل 3 یا 4 زخم بستر، ممکن است به متخصص زخم مراجعه کنید. بسته به شدت زخم فشاری، ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد تا زخم بهبود یابد. برای درمان آسیب فشاری، شما یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود ممکن است:
- زخم را با آب و صابون یا آب نمک (محلول آب نمک استریل) شستشو دهید یا تمیز کنید.
- زخم را با باندهای مخصوص طبی بپوشانید که برای بهبود بهبودی طراحی شده اند.(شامل ژل مبتنی بر آب (هیدروژل)، هیدروکلوئید، آلژینات ها (جلبک دریایی) و پانسمان های فوم هستند).
- برای زخمهای فشاری عمیق و شدید، پزشک متخصص، بافتهای مرده را طی فرآیندی به نام دبریدمان به کمک یک چاقو طی عمل جراحی برمیدارد. پزشک معالج شما ممکن است ابتدا ناحیه مورد نظر را با یک بی حس کننده موضعی بی حس کند زیرا حتی اگر بافت مرده است، ناحیه اطراف آن مرده نیست.
ایا زخم بستر کشنده است؟
بر اساس AHRQ، سالانه بیش از 60000 نفر به دلیل عوارض زخم بستر جان خود را از دست می دهند. این به طور میانگین هر 9 دقیقه یک نفر است.
در مواردی که عوارض زخم بستر منجر به مرگ می شود، بیش از 55 درصد از ساکنان خانه سالمندان در عرض شش هفته از شروع زخم فشاری از بین می روند. علاوه بر این، ساکنان خانه سالمندان با صدمات فشاری عفونی برای بیش از شش ماه، نرخ مرگ و میر ۷۵ درصدی دارند.
افرادی که 64 سال یا بیشتر دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر و متعاقباً مرگ ناشی از عوارض ناشی از آن هستند. این امر به ویژه برای کسانی که از قبل مشکلات گردش خون، ریوی یا کلیوی دارند صادق است. تغذیه نامناسب نیز احتمال مرگ ناشی از عوارض زخم بستر را افزایش می دهد.
در نهایت میتوان گفت، عدم توجه به درمان زخم بستر میتواند به یک عارصه جدیتر تبدیل شده . جان و سلامتی فرد را به خطر اندازد.
انواع تشک های مواج برای پیشگیری از زخم بستر
سه نوع تشک مواج در بازار موجود است که انتخاب تشک مناسب به میزان وخامت حال بیمار بستگی دارد.
تشک مواج تخم مرغی
این تشک ها فقط می توانند تا وزن 100 کیلوگرم را متحمل شوند و برای بیمارانی مناسب است که کمتر از یک سال نیاز به استراحت دارند. این تشک ها دارای کمپرسور هوا هستند و به کمک آن هوا وارد حباب های تشک می شود.
تشک مواج سلولی
این تشک ها از سلول های هواداری تشکیل شده اند که می توان آن ها را در مواقع نیاز از تشک جدا کرد. تشک سلولی بیمارهای تا وزن 120 کیلوگرم را تحمل می کند و برای بیمارانی که نیاز به 2 الی 3 سال استراحت مداوم دارند, مناسب است.
این تشک ها برای درمان بیماران مبتلا به زخم بستر درجه 3 و 4 نیز مناسب است.
تشک مواج بیمارستانی
این تشک های فوق حرفه ای دارای جریان هوای نامحسوس هستند, به طوری که این جریان از تعرق بدن که یکی از مهم ترین عوامل ابتلا به زخم بستر است جلوگیری می کند. در سطح این تشک ها درزهای ریزی وجود دارد که هوای درون تشک با بیرون در تبادل باشد. این تشک ها بیماران با وزن بالا را نیز متحمل می شوند و بهترین گزینه برای زخم بستر درجه 4 هستند.
زخم بستر بیمارستانی
بیماران بسیاری در اثر بستری های طولانی مدت در بخش ICU به دلایل متفاوت دچاز زخم بستر می شوند. از همین جهت محصولات متعدد و بسیاری در جهت رفع این موضوع توسط مهندسین خلاق و نوآور آنهوما طراحی و تولیدشده است.
ویژگی ها
- تهیه شده از فوم مدیکال
- دارای روکش ضد زخم بستر
- قابلیت ضد عفونی و شستشو
پوزیشن هلالی بدسور
وسیله جابجایی بیمار در منزل و در مراکز درمانی و بیمارستان تکیه گاه صحیح ارگونومیک زیر کمر و باسن از پیچش ستون فقرات جلوگیری می کند.
فشار ستون فقرات را کاهش می دهد، به توزیع یکنواخت وزن کمک می کند و استخوان دنبالچه را از تماس با سطح نشسته محافظت می کند.
از تشکیل زخم های فشاری برای راحتی بیشتر بیماران در مراکز مراقبت طولانی مدت جلوگیری می کند.
ویژگی ها
- کاهش فشار ستون فقرات
- جلوگیری از زخم بستر
- محصولی با کیفیت مطمئن
سخن پایانی
زخم بستر، یک چالش جدی در مراقبت از بیماران است که میتواند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی آنان داشته باشد. با آگاهی، پیشگیری و درمان مناسب، میتوانیم به راحتی از بروز این زخمها جلوگیری کنیم و به سلامتی و راحتی بیمارانمان کمک کنیم. به یاد داشته باشیم که هر اقدام کوچک ما میتواند تفاوت بزرگی در زندگی دیگران ایجاد کند. پس با هم تلاش کنیم تا زخم بستر را به عنوان یک مشکل قابل حل ببینیم و برای سلامتی همه بکوشیم! درصورتی که میخواهید از انواع پوزیشنرهای جلوگیری از زخم بستر جهت بهبود وضعیت بیماران فاقد توانایی حرکت و سالمندان استفاده کنید، با مشاورین آنهوما در تماس باشید.
منبع: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/bedsores
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17823-bedsores-pressure-injuries